O niezwykłych roślinach i... owcach

- Ile obszarów Natura 2000 jest na terenie powiatu miechowskiego?
- W sumie 21. Siedem znajduje się na terenie gminy Miechów. Są to: Kalina Mała, Komorów, Poradów, Kaczmarowe Doły, Pstroszyce, Widnica, Sławice Duchowne. W gminie Słaboszów obszary "Natura 2000" to: Cybowa Góra i Grzymałów, w gminie Książ Wielki: Gie-bułtów i Kwiatówka, w Racławicach: Kalina Lisiniec, Opalonki, Dąbie, Wały i Sterczów Ścianka, a w Gminie Kozłów: Biała Góra, Kępie na Wyżynie Miechowskiej, Dolina Górnej Mierzawy. Natomiast na granicy Gminy Miechów i Gminy Charsznica leży obszar Natura 2000 Chodów-Falniów.

- O obszarach "Natura 2000" słyszy się na ogół przy okazji budowy autostrad. Ale mało kto wie, że te obszary to murawy kserotermiczne i niezwykłe gatunki roślin. Jakie można spotkać na Wyżynie Miechowskiej?
- Murawy kserotermiczne uznawane są za jedne z najbogatszych pod względem florystycznym siedlisk roślinnych. Są to ciepłolubne, nieleśne zbiorowiska roślinne o charakterze stepowym. Etymologia nazwy "kserotermiczny" wywodzi się z języka greckiego i oznacza: kseros - suchy, thermos - gorący. Utrzymanie wartości przyrodniczych muraw jako siedlisk półnaturalnych, koszonych i wypasanych wiele lat temu przez miejscową ludność, dziś wymaga podejmowania wielu działań z zakresu czynnej ochrony. Do najbardziej charakterystycznych gatunków roślin spotykanych na murawach kserotermicznych Wyżyny Miechowskiej zaliczamy m. in. - wśród gatunków roślin zielnych - storczyki: - obuwik pospolity, kukawka i dwulistnik muszy. Ale są tu też: dziewięćsił popłocholistny, len włochaty, miłek wiosenny, turzyca niska, ostrożeń panoński, oman wąskolistny, len złocisty, pszeniec różowy, aster gawędka, czyściec prosty. Spośród gatunków roślin drzewiastych i krzewiastych można tu spotkać jałowiec pospolity i wiśnię karłowatą

- Skąd pomysł, by akurat na Wyżynie Miechowskiej prowadzić wypas owcy olkuskiej?
- Uważa się, że powstanie wielu muraw w Europie Środkowej miało bezpośredni związek ze sposobem wykorzystania terenu, w tym prowadzoną od okresu brązu do wczesnego średniowiecza gospodarką przemienną rolniczo-pasterską. Murawy kserotermiczne Wyżyny Miechowskiej również wykształciły się przy udziale człowieka poprzez wypas zwierząt ( m. in. owiec, kóz). Rodzimą, pochodzącą z tego terenu rasą owcy jest owca olkuska. Jak wynika z dotychczasowej wiedzy i tak zwanych dobrych praktyk w ochronie siedlisk kserotermicznych, wypas małych przeżuwaczy (owiec i kóz) jest najskuteczniejszym i najtańszym sposobem długotrwałej ochrony muraw kserotermicznych. Dzięki pie-niądzom z Unii Europejskiej, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie udało się nam zorganizować wypas owcy olkuskiej na Wyżynie Miechowskiej.

- W ilu miejscach można zobaczyć owce?
- Obecnie na terenie Wyżyny Miechowskiej Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie prowadzi wypas owcy olkuskiej na 10 obszarach Natura 2000 w ramach dwóch projektów: "Wypas owcy olkuskiej na wybranych murawach kserotermicznych w województwie małopolskim" oraz "Ochrona siedlisk kserotermicznych w obszarach Natura 2000 na Wyżynie Miechowskiej". Docelowo, w ramach projektu Life+, chcemy wprowadzić wypas na kolejnych 7 obszarach Natura 2000. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie ma nadzieję, iż realizowany projekt przyczyni się do powrotu owcy olkuskiej na teren Wyżyny Miechowskiej, a realizowany obecnie wypas będzie początkiem trwałego powrotu kultury pasterskiej w okolice Miechowa.

- Kto się zajmuje wypasem owiec na naszym terenie? Jakie warunki należało spełnić, by prowadzić wypas? W jakich godzinach on trwa? Gdzie później przebywają owce?
- Obecnie wypasem owiec olkuskich i kóz zajmuje się sześciu rolników z terenu powiatu miechowskiego. To wypas obwoźny; zwierzęta wywożone są rano na obszary chronione, pasą się tam ok. 8 godzin dziennie, potem są przywożone z powrotem do obory. Wypas jest realizowany zgodnie z tzw. "planami wypasu" opracowanymi przez specjalistó w oddzielnie dla każdego z obszarów Natura 2000. Osoby zainteresowane wypasem zwierząt zostały wyłonione w drodze zamówienia publicznego; musiałymieć doświadczenie w chowie i hodowli zwierząt gospodarskich, dysponować środkiem transportu do przewożenia owiec i kóz na obszary wypasu, a także budynkami gospodarskimi do przetrzymywania zwierząt w nocy i poza sezonem wypasowym. Rolnicy otrzymali zwierzęta za darmo. Przychówek i wełna pozostają do dyspozycji wypasającego.

- Tereny obszaru Natura 2000 to wyjątkowo urokliwe miejsca. Można je wskazać np. turystom jako miejsca odpoczynku czy tras spacerowych?
- W dużej mierze znajdują się na gruntach prywatnych, które stanowiły niegdyś pola uprawne lub łąki. Nie ma tam wyznaczonych traktów i ścieżek spacerowych. Poza tym są to obszary o znacznym nachyleniu terenu i trudno dostępne. Można zaproponować zwiedzanie tych terenów poprzez wycieczki piesze lub rowerowe po utwardzonych i polnych drogach gminnych wiodących wokół tych obszarów. W wielu przypadkach z tych dróg doskonale widać wszystkie walory muraw kserotermicznych- m.in. kwitnące kwiaty czy ukształtowanie terenu. Na tych obszarach znajduje się wiele ściśle chronionych lub zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, dlatego - szczególnie w okresie kwitnienia turysta powinien mieć świadomość, iż na takich obszarach nie wolno niszczyć roślin ani zwierząt i należy dołożyć wszelkich starań, aby pozostawić dany obszar takim, jakim się go zastało.

Rozmawiała: Magdalena Uchto