O otyłości i jej skutkach

Opinia lekarza

mówi dr hab. med. Jerzy Starzyk, kierownik Kliniki Endokrynologii Dzieci i Młodzieży CM UJ w Polsko-Amerykańskim Instytucie Pediatrii

Otyłość

Jednym z głównych skutków otyłości jest hiperinsulinemia - nadmierne stężenie hormonu odpowiedzialnego za prawidłowe przemiany glukozy w organizmie. Oporność na ten hormon powoduje liczne zburzenia metabolizmu znane pod nazwą cukrzycy typu 2.

Powikłania

Konsekwencjami cukrzycy typu 2 są powikłania w postaci schorzeń układu sercowo-naczyniowego - zawału serca, wylewu - a ryzyko wystąpienia tej choroby wzrasta o 25 proc. z każdym dodatkowym punktem wskaźnika BMI powyżej 22 kg/m2.
Dyskretne zmiany, uszkodzenia układu sercowo-naczyniowego prowadzące do stanów, które u dorosłych kończą się zgonem, zaczynają się właśnie w okresie dziecięcym i młodzieżowym.
Nadmierna masa ciała prowadzi do przeciążenia układu kostno-stawowego, zniekształceń kończyn dolnych, szpotawych czy koślawych kolan, zaburzeń postawy i sylwetki ciała. U dzieci z otyłością występuje też osteoporoza, większa skłonność do astmy i częstych zakażeń górnych dróg oddechowych. Większa jest także w kolejnych okresach życia skłonność do rozwoju nowotworów przewodu pokarmowego oraz układu rodnego. Brak akceptacji rówieśników oraz zaniżona samoocena dziecka prowadzą do rozwoju zaburzeń rozwoju emocjonalnego i mogą być przyczyną trudności szkolnych i niższej w dalszej konsekwencji pozycji w społeczeństwie.
Pierwszymi osobami, które mogą zwrócić uwagę na otyłość własnych dzieci są ich rodzice. W badaniach populacyjnych udowodniono jednak, że ok. 50 proc. rodziców w ogóle nie dostrzega tego problemu i ocenia swoje dzieci, jako rozwijające się prawidłowo.

Leczenie

Leczenie otyłości u dzieci jest bardzo trudne, ze względu na leżące u podłoża tej choroby problemy natury psychologiczno-społecznej i musi być prowadzone wielodyscyplinarnie z udziałem lekarza, dietetyka i psychologa.
Terapia powinna być prowadzona zarówno z dzieckiem, jak też z jego rodzicami, gdyż zmiana stylu życia, dotycząca zwłaszcza aktywności fizycznej i żywienia musi dotyczyć całej rodziny. A zmiana silnie utrwalonych nawyków stwarza często ogromne trudności. Rodzicom trzeba przypominać, by nie pozwalali dzieciom zjadać posiłków przed telewizorem lub komputerem, czy poza określonymi porami wyznaczającymi czas śniadania, obiadu, podwieczorku i kolacji. Jedzenie przy stole wspólnie z rodziną ułatwia wzajemne kontakty, zbliża młodych ludzi do rodziców i pozwala nawiązać przyjacielską rozmowę. Dieta młodego człowieka powinna się składać z pokarmów: ubogich w tłuszcze nasycone; mało kalorycznych (należy ograniczyć do minimum lub całkiem wyeliminować bogate w węglowodany proste pokarmy słodkie); nie kondensowanych czy wysoko przetworzonych. Wskazane są głównie ryby oraz mięsa białe - gotowane, duszone lub z grilla, a nie smażone. W codziennej diecie powinny być szczególnie uwzględnione jarzyny i owoce (z ograniczeniem np. winogron i bananów, które są bardzo kaloryczne), a także mleko i sery odtłuszczone. Najbardziej skutecznymi metodami propagowania aktywności fizycznej, mającej jeszcze bardziej korzystny wpływ na stan zdrowia od samej diety, jest udział dzieci i młodzieży w zajęciach sekcji sportowych: lekkoatletycznych, pływackich, sportów walki, gimnastycznych i innych. Na szczęcie, przynależność do klubów i towarzystw sportowych staje się powoli modna wśród dzieci i młodzieży i znajduje to zrozumienie rodziców.

Profilaktyka

W walce z nadwagą i otyłością najbardziej skuteczna może być profilaktyka i edukacja, którą należałoby rozpocząć jak najwcześniej, w przedszkolu i szkole. Ogromne znaczenie ma w tym okresie ogromny autorytet nauczyciela wychowawcy. Nie mniej istotny jest udział mediów, zwłaszcza w szkoleniu pozytywnych wzorców dietetycznych oraz aktywności fizycznej nie tylko u dzieci, lecz także u rodziców. Jest to droga do zmniejszenia narastającego w świecie (w Polsce z dużą intensywnością) problemu generującego groźne dla życia ludzkiego konsekwencje.
Pomaganie dzieciom w rozwiązywaniu problemów, jakie wiążą się z ich nadwagą i otyłością może mieć dla nich ogromne znaczenie, nie tylko w sensie zdrowotnym, ale i psychologicznym, społecznym, rozwojowym i intelektualnym.