Oddychamy smogiem

Fot. Paweł Krzan

ŚRODOWISKO. Powietrze nad Małopolską jest od miesiąca bardzo złe: zanieczyszczenie przekracza stany alarmowe

Norma stężenia pyłu wynosi 50 mikrogramów na metr sześcienny. W Małopolsce nie została przekroczona tylko w ciągu pięciu dni grudnia.

Tak wysokie zanieczyszczenie powietrza nie jest obojętne dla zdrowia. - W grudniu mamy więcej pacjentów z problemami układu krążenia. To zazwyczaj ludzie starsi, ale zdarzają się także młodzi z zaburzeniami rytmu serca, najczęściej po infekcjach - mówi dr Marta Antosz ze szpitala im. Gabriela Narutowicza w Krakowie.

Lekarze przestrzegają przed wychodzeniem na zewnątrz zwłaszcza osoby starsze, dzieci i kobiety w ciąży, które w czasie smogu powinny uważać przede wszystkim.

Za trucizny w powietrzu odpowiadają przede wszystkim piece węglowe. W Krakowie korzysta z nich aż 35 proc. mieszkańców. To dlatego powietrze najgorsze jest w zimie. Na drugim miejscu pod względem przyczyn znajdują się spaliny samochodowe, na trzecim zanieczyszczenia z wysokich kominów przemysłowych.

Choć stany alarmowe dla pyłu zawieszonego są przekraczane regularnie, wielu mieszkańców w ogóle o tym nie wie. Co prawda działa strona internetowa (www.malopolska.pl/powietrze), na której zamieszczane są prognozy zanieczyszczenia, ale mało kto ma cierpliwość, aby interpretować zamieszczone tam mapki i wykresy.

Tymczasem w Krakowie jeszcze nigdy nie doszło do ogłoszenia alarmu smogowego. Taką decyzję musiałby podjąć marszałek województwa małopolskiego.

MAŁOPOLSKA ŻYJE W WIELKIM SMOGU

Zanieczyszczenie powietrza nad Małopolską jest znacznie większe niż podawane na wykresach sporządzanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska.

- Podajemy średnią z całego dnia, a często jest tak, że stan alarmowy jest przekroczony w nocy, w dzień stężenie pyłu spada. W rezultacie średnia z całego dnia nie przekracza stanu alarmowego - mówi Ryszard Listwan, zastępca małopolskiego inspektora ochrony środowiska.

Dlaczego powietrze najgorsze jest w nocy? - Słońce go wtedy nie podgrzewa: a ciepłe unosi się do góry, zabierając ze sobą zanieczyszczenia. W ciągu ostatnich nocy nie było także wiatru, co dodatkowo pogarszało stan powietrza - mówi Ryszard Listwan.

Tak wysokie zanieczyszczenie powietrza nie jest obojętne dla zdrowia. Lekarze przestrzegają przed wychodzeniem na zewnątrz zwłaszcza osoby starsze, dzieci i kobiety w ciąży.

- Zanieczyszczenia przenikające do organizmu w okresie płodowym i we wczesnym dzieciństwie powodują znacznie większe szkody zdrowotne niż w późniejszych okresach życia - może dojść do uszkodzenia rozwijających się narządów i w efekcie do trwałego upośledzenia reakcji obronnych organizmu - mówi prof. Wiesław Jędrychowski z Katedry Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Collegium Medicum UJ.

Według Ryszarda Listwana ostrzeżenia przed wychodzeniem z domu niewiele dają. - W domach, gdzie opala się węglem, powietrze jest bardziej zanieczyszczone niż na zewnątrz - mówi. Jego zdaniem najlepiej jest zakupić urządzenie do filtrowania powietrza i używać w domu. - Tak naprawdę problem rozwiąże jedynie likwidacja pieców na węgiel i zainstalowanie centralnego ogrzewania - uważa Ryszard Listwan.
Choć stany alarmowe dla pyłu zawieszonego są przekraczane regularnie, wielu mieszkańców o tym nie wie. Co prawda działa strona internetowa (www.malopolska.pl/powietrze), na której zamieszczane są prognozy zanieczyszczenia, ale mało kto ma cierpliwość, aby interpretować zamieszczone tam mapki i wykresy.

- Chcemy ją usprawnić. Od stycznia pojawią się tam także słowne komunikaty ostrzegające przed stanami alarmowymi - mówi Piotr Łyczko z Departamentu Środowiska i Rozwoju Obszarów Wiejskich Małopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. Dla chętnych będzie także rozsyłany newsletter. Na zmienionej stronie znajdą się informacje o wpływie zanieczyszczeń na zdrowie oraz o tym, jak unikać zagrożeń.

Prognozy na stronie internetowej pokazują, jaki będzie stan powietrza w ciągu dwóch najbliższych dni. - Ten system nie jest doskonały. Zazwyczaj poziom zanieczyszczenia jest znacznie większy niż wynika z prognoz - mówi Ryszard Listwan.

W Krakowie jeszcze nigdy nie doszło do ogłoszenia alarmu smogowego. W Niemczech alarm smogowy ogłaszany jest od lat 60. i ma trzy stopnie: przy pierwszym zaleca się ograniczenie jazdy samochodem i palenia w piecach. Trzeci stopień to stan podobny do katastrofy, może spowodować całkowity zakaz ruchu.

- Jeśli sytuacja będzie bardzo poważna, skorzystamy z pomocy mediów, przede wszystkim radia - mówi Piotr Łyczko.

Agnieszka Maj

[email protected]

Jutro w "Dzienniku Polskim": Jak zanieczyszczenie powietrza wpływa na nasze zdrowie?

W piątek: Czy można zakazać jazdy samochodem i palenia w piecach podczas smogu?

TRUCIZNY W POWIETRZU

Benzopireny - związki silnie rakotwórcze

Pył zawieszony - powoduje przewlekłą, obturacyjną chorobę płuc, alergie, nawracające zapalenie oskrzeli

Dioksyny - związki silnie rakotwórcze

Ołów - może doprowadzić do zaburzenia tworzenia krwi, nadciśnienia tętniczego, neuropatii, a także uszkodzenia mózgu

Arsen - może doprowadzić do nowotworów płuc, skóry, nerek, wątroby

Kadm - uszkadza nerki, powoduje anemię, choroby kostne (osteoporozę), zaburzenia powonienia, białkomocz. Zmniejsza wydzielanie insuliny, oddziałuje też niekorzystnie na układ krążenia, może powodować wady płodu

Dwutlenek azotu - powoduje uporczywy kaszel, bóle głowy, działa drażniąco na płuca, wywołując ich obrzęk, powoduje obniżenie ciśnienia krwi oraz oddziałuje szkodliwie na układ nerwowy

Dwutlenek węgla - w niewielkich stężeniach powoduje przyspieszenie oddechu i akcji serca. Dłuższe oddychanie powietrzem o podwyższonym stężeniu tego gazu powoduje utratę przytomności, obrzęk płuc prowadzący do śmierci ludzi i zwierząt.

Dwutlenek siarki - powoduje podrażnienie narządów krwiotwórczych (szpik kostny, śledziona)