Park Krakowski

   Pomysłodawcą i faktycznym założycielem parku był rajca miejski Stanisław Rehman, bez wątpienia postać niepospolitej miary nie tylko w skali XIX-wiecznego Krakowa. Chociaż pochodził z szanowanej rodziny mistrzów kominiarskich, sam nie parał się długo tym fachem. Uznanie zdobył jako organizator i właściciel kawiarni w ekskluzywnych wnętrzach pierwszego piętra Pałacu Krzysztofory przy Rynku Głównym 35. Od roku 1880, w świeżo odrestaurowanych Sukiennicach, prowadził wspólnie z przybyłym z Brodów Edwardem Hendrichem wytworną cukiernię.
   Niestety, prace przy urządzaniu parku zbiegły się niemal dokładnie z budową linii kolei obwodowej łączącej Kraków z Bonarką. Linia ta biegła wałem fortyfikacyjnym, zwanym w sztuce wojennej cyrkumwalacją - stąd często używano nazwy "kolej cyrkumwalacyjna". Po wojnie francusko-pruskiej (1870-71) tego typu umocnienia straciły na znaczeniu i tak oto zewnętrzny wał fortyfikacyjny twierdzy Kraków mógł zostać wykorzystany w celach jak najbardziej pokojowych.
   Sąsiedztwo kolei nie zaszkodziło jednak idei parku, który rozrastał się i piękniał z każdym rokiem. Jego ważnym atutem stał się wkrótce "Teatr Letni", usytuowany w okolicy dzisiejszego kina "Mikro". To tu odbyła się premiera słynnego wodewilu "Królowa przedmieścia" autorstwa Konstantego Krumłowskiego (1872-1938)
- jakże niesłusznie dziś zapomnianego literata i dziennikarza. Na jednym z pierwszych przedstawień szczerze wzruszył się, zachwycony ludycznym charakterem sztuki, sam Stanisław Przybyszewski. Podobno żałował, że to nie on ją napisał...
   W sierpniu 1914 roku zespół teatru przeniósł się do budynku na ul. Rajską 12. Być może miało to związek z wybuchem wojny i odpowiednią decyzją władz austriackich. Pozostawione bez opieki zabudowania teatru niszczały i kilka lat później zostały rozebrane.
   Obok teatru urządzono niewielką menażerię, na którą składały się początkowo tylko okazy krajowej fauny. Dopiero pod kierownictwem Włodzimierza Musiołka - z zawodu rewidenta kolejowego, a z zamiłowania ornitologa - powstał tu w roku 1897 mały ogród zoologiczny, liczący ponad setkę zwierząt. Po jego likwidacji (1912 r.) Musiołek przeniósł zwierzęta do ogródka własnego, nie istniejącego dziś domu przy ul. Madalińskiego 1. Późniejsze losy zwierząt i ich właściciela nie są znane.
   Przez całe lata park pełnił niezwykle ważną rolę w rozwoju krakowskiego życia sportowego. Tu urządzono jedne z pierwszych w mieście korty tenisowe, działające pod egidą Akademickiego Związku Sportowego. Tutaj stawiała pierwsze kroki późniejsza wicemistrzyni Wimbledonu z 1937 roku - Jadwiga Jędrzejowska. Zanim porwał ją wielki świat, mieszkała z ojcem, dozorcą parku, w małym domku od strony ul. Czarnowiejskiej.
   Największą atrakcją parku była chyba jednak woda - sztuczny staw z łódkami, zimą zamieniany w lodowisko, i murowana pływalnia. Staw, którego miejsce zajmuje dziś o wiele mniejsza sadzawka z fontanną, podziwiać możemy na widokówce z 1906 roku.
   Fotografia została wykonana zapewne wczesną wiosną, jeszcze przed rozpoczęciem sezonu. Pomimo to z przejażdżki łódką korzystają dwaj gimnazjaliści w charakterystycznych czapkach. Na prawym brzegu widać pawilon nieczynnej jeszcze cukierni. Za nim, poprzez korony drzew majaczą zabudowania ówczesnej ul. Michałowskiego (dziś al. Mickiewicza).
   Za stawem, w narożniku parku, u wylotu ul. Karmelickiej działała, otoczona wysokim parkanem, pływalnia. Chociaż formalnie jej właścicielem było wojsko, z czasem stała się ogólnodostępnym, oficjalnym i jedynym ośrodkiem sportu pływackiego w mieście. Tu odbywały się mistrzostwa Polski i zawody międzynarodowe w pływaniu, a także mecze piłki wodnej. Tu rozwinął się talent zawodniczki Cracovii, wielokrotnej mistrzyni Polski Krystyny Nowak, córki prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i premiera rządu RP Juliana Nowaka.
   Dzięki życzliwości długoletniego dzierżawcy obiektu, byłego kolarskiego mistrza Galicji Eugeniusza Weissa, który udostępniał zimą pokryte lodem staw i pływalnię, w połowie lat dwudziestych powstały pierwsze hokejowe drużyny Cracovii i AZS-u.
   Począwszy od lat dwudziestych anektowano pod przyszłą zabudowę kolejne części parku. W 1938 roku, po oddaniu do użytku Miejskiego Stadionu Sportowego, z boiskiem i pływalniami, przy al. 3 Maja, przystąpiono do uporządkowania zaniedbanego Parku Krakowskiego. Był to, niestety, kres starego założenia według pomysłu S. Rehmana. Likwidacji uległa wówczas pływalnia, usunięto drewnianą małą architekturę, przeformowano też i zmniejszono staw. Powierzchnia parku liczy dziś zaledwie 4, a nie jak kiedyś - ponad 7 ha.
krzysztof jakubowski