Pomiędzy narodami

Standardy i wartości o europejskim rodowodzie zostaną wzbogacone, a niekiedy także skonfrontowane z innymi kulturami i cywilizacjami

Wiele wskazuje na to, że w nadchodzących dziesięcioleciach stosunki międzynarodowe będą w coraz większym stopniu determinowane przez głęboko zakorzenione sprzeczności między kulturami i religiami.

Czy prawo międzynarodowe może być czynnikiem umożliwiającym znalezienie pewnego modus vivendi między rywalizującymi ze sobą o rządy dusz ideologiami? Czy wartości i standardy przyjęte przez Zachód mogą być zaakceptowane w innych kręgach cywilizacyjnych i kulturowych? Czy mają one szanse stać się wartościami w pełni uniwersalnymi? Swoimi refleksjami na ten temat podzieli się prof. Kazimierz Lankosz podczas swojego wykładu w Polskiej Akademii Umiejętności w poniedziałek, 22 stycznia, w Kawiarni Naukowej PAU i Dziennika Polskiego.
Prof. Lankosz (członek Instytutu Prawa Międzynarodowego w Genewie, członek Stałego Trybunału Arbitrażowego w Hadze) jest kierownikiem Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego UJ, najstarszej w Polsce katedrze uniwersyteckiej w tej dziedzinie i jednej z najstarszych w świecie. Katedra, pierwotnie - Iuris naturae et gentium (Katedra prawa natury i prawa narodów), powołana została w 1749 r. dzięki staraniom biskupa krakowskiego Andrzeja Stanisława Załuskiego, dążącego do reformy Akademii Krakowskiej.
Znacznie wcześniej jednak, bo już w pierwszych latach odnowionej w 1400 r. Akademii, zagadnieniami, które obecnie stanowią istotną część prawa międzynarodowego - związanymi z wojną oraz zasadą samostanowienia narodów - zajmowali się znakomici polscy uczeni, tacy jak Stanisław ze Skalbmierza i Paweł Włodkowic, a po nich, na przełomie XVI i XVII wieku, Sebastian Petrycy z Pilzna. W katedrze tej jej późniejszy wieloletni kierownik, Franciszek Ksawery Kasparek, przedstawił w 1872 r. pierwszą w Polsce habilitację z prawa międzynarodowego publicznego, zwanego wtedy prawem narodów. Członkiem Instytutu był również jego następca, Michał Jan Cezary Rostworowski, w latach międzywojennych sędzia Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze. Sędzią tego Trybunału był również światowej sławy prawnik, profesor Ludwik Ehrlich, autor wielu publikacji, które z czasem weszły do kanonu nauki prawa międzynarodowego. Równie znany w nauce światowej profesor Stanisław Nahlik zyskał uznanie jako autor dzieł poświęconych międzynarodowej ochronie dóbr kultury, prawu umów międzynarodowych, prawu dyplomatycznemu oraz międzynarodowemu prawu humanitarnemu.
Teraz w katedrze, którą od ponad 10 lat kieruje profesor Lankosz, podejmowane są najbardziej aktualne problemy.
-Interesuje nas problematyka stosunków polsko-niemieckich, problematyka użycia siły zbrojnej wstosunkach międzynarodowych ijej konsekwencji, liczne zagadnienia zzakresu ochrony praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem praw uchodźców oraz dylematy, które przynosi ze sobą rozwój biologii imedycyny, atakże zagrożenie międzynarodowym terroryzmem - mówi prof. Lankosz.
Wiele publikacji opracowywanych w Katedrze znajduje zastosowanie w praktyce, np. praca poświęcona statusowi prawnemu konsula honorowego, która jest wykorzystywana przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych jako podręcznik w szkoleniu polskiej służby dyplomatycznej.
Niektórzy pracownicy katedry pełnili ważne funkcje dyplomatyczne, np. dr Zbigniew łosowicz, kierował misją polską przy Organizacji Narodach Zjednoczonych i reprezentował Polskę w Radzie Bezpieczeństwa. Wielu doktorantów katedry pracuje w polskiej dyplomacji, w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu, w Trybunale Wspólnot Europejskich w Luksemburgu, a także w Komisji Europejskiej.
Prof. Kazimierz Lankosz kieruje także Szkołą Prawa Niemieckiego przy Wydziale Prawa, która młodym polskim prawnikom umożliwia poznanie podstaw prawa niemieckiego i europejskiego oraz Ośrodkiem Praw Człowieka przy UJ. Każdego roku katedrę odwiedzają dziesiątki naukowców z wielu krajów, biorący udział w licznych seminariach i konferencjach naukowych. Szczególnie ważnym wydarzeniem była zorganizowana przez katedrę w 2005 r. sesja prestiżowego Institut de droit international. Wzięli w niej udział najbardziej znani w świecie prawnicy międzynarodowi.
-Wbrew obiegowym opiniom, wmoim przekonaniu, rola prawa międzynarodowego będzie wzrastać, mimo iż dysponuje ono stosunkowo słabymi mechanizmami sankcyjnymi. Standardy iwartości oeuropejskim rodowodzie zostaną wzbogacone, aniekiedy także skonfrontowane zinnymi kulturami i____cywilizacjami, dotychczas niedocenianymi - mówi prof. Kazimierz Lankosz.
MARIAN NOWY