Powrót herbu z Toporem

Herb hrabiowski Tęczyńskich po zatwierdzeniu przywilejem z 1561 r. przez cesarza Ferdynanda I

KRZESZOWICE. Stowarzyszenie Ratuj Tenczyn czyni starania dla przywrócenia pamięci ludzkiej herbu rodu Tęczyńskich, właścicieli zamczyska w Rudnie

- Najważniejszy symbol rodowy Tęczyńskich uległ zatarciu w pamięci mieszkańców i nie wszyscy wiedzą, jaki jest jego rodowód. Zmieniał się na przestrzeni wieków i wraz ze wzrostem potęgi rodu zyskiwał nowe elementy - mówi przewodniczący Stowarzyszenia Ratuj Tenczyn Maciej Stępowski.

Na początku, w średniowieczu, znakiem rozpoznawczym Tęczyńskich, które to miano po wybudowaniu okazałego zamku w Rudnie przyjął ród Toporczyków, był właśnie symbol topora bojowego ze złotym styliskiem na czerwonym tle. Znawcy heraldyki tłumaczą, że miało to na celu podkreślenie waleczności rodu i jego korzeni sięgających czasów pogańskich wodzów plemiennych.

Takim herbem Tęczyńscy posługiwali się do 1527 r., kiedy to uzyskali z rąk cesarza Karola V Habsburga tytuł Hrabiów Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Od tego momentu ich herb miał dostojną, czteropolową tarczę, a na niej, położone po przekątnych, dwa topory i dwa dwugłowe orły cesarskie. Przy czym topory wciąż miały tło czerwone, zaś pola z orłami - wraz z nimi samymi - podzielono pionowo na część białą i czerwoną.

Ostateczny wygląd herb Tęczyńskich przybrał w 1561 r., kiedy po przywileju cesarza Ferdynanda I m.in. pośrodku czteropolowej tarczy umieszczono pole błękitne w kształcie tarczy, a na nim złotego lwa w złotej koronie, z podniesionym ogonem, stojącego na tylnych łapach, z przednimi uniesionymi do góry, jakby gotowego do walki. Inny lew - trzymający topór w łapie - wieńczy cały herb.

I to właśnie prace nad odtworzeniem kształtu i barw tej wersji herbu stowarzyszenie prowadzi przy współpracy z Teresą Małkowską-Holcerową, historykiem sztuki z Krakowa.

- Wzorzec herbu Tęczyń- skich, opisany przez wystawcę przywileju z 1561 r., nie był przez nich rygorystycznie przestrzegany. Zmieniano na przykład strony, po których rozmieszczone były jego elementy - zauważa Maciej Stępowski.

Tak jest m.in. w przypadku herbu używanego przez Jana Magnusa Tęczyńskiego, zmarłego w 1637 r. ostatniego z rodu Tęczyńskich, pochowanego w kościele w Tenczynku.

To niepierwsza inicjatywa Stowarzyszenia Ratuj Ten- czyn, która ma na celu przypomnienie zasług rodu Tę- czyńskich dla ziemi krzeszo- wickiej. Na początku tego roku sfinansowało wykonanie repliki XVII-stowiecznego obrazu ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu, portretu Stanisława hr. Tęczyńskiego, najmłodszego (rok urodzenia 1611) z trzech synów wojewody krakowskiego Jana Mag- nusa Tęczyńskiego, będącego dziełem prawdopodobnie malarza z Wenecji, Tomasza Dolabelli.

Jak mówi Maciej Stępowski, odtworzenie herbu to pierwszy krok do rekonstrukcji proporca rodziny Tęczyńskich. Przypomina też, że stowarzyszenie prócz starań o podratowanie zamku w Rudnie, postawiło sobie za cel odtwarzanie pamiątek po jego właścicielach.

(SUB)