Prawo do działki a śmierć i rozwód

Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych zadbała o prawa najbliższej rodziny na wypadek śmierci działkowca.
Uwaga! Prawo do działki w rodzinnym ogrodzie działkowym nie podlega dziedziczeniu na ogólnych zasadach określonych w Kodeksie cywilnym. Obowiązują odrębne zasady.

Takie są zasady dla małżonków
Weźmy za przykład małżeństwo działkowiczów Jana i Kazimierę Nowaków. Pan Jan zmarł. Jeżeli oboje Nowakowie mieli prawo do działki, to zachowa je żyjący współmałżonek. Czyli w tym przypadku pani Kazimiera. Gdyby go jednak nie posiadała, ustawa zapewnia jej możliwość tak zwanego wstąpienia w prawa do działki po zmarłym. Jak ma to zrobić?

Wystarczy, że w terminie do sześciu miesięcy od dnia śmierci współmałżonka złoży stosowne oświadczenie. Gdy nie złożono takiego oświadczenia (albo zmarły nie był w związku małżeńskim), prawo do działki wygasa.

Inni bliscy
Roszczenie o przejęcie działki mają też jednak pozostali bliscy zmarłego. Czyli wszyscy jego przodkowie (na przykład rodzice), potomkowie (dzieci albo wnuki) oraz rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, a także osoby pozostające ze zmarłym w stosunku przysposobienia. By mogli skutecznie skorzystać z przysługującego im przywileju, muszą złożyć wniosek do zarządu ogrodu w terminie:
- trzech miesięcy od dnia powstania roszczenia - w razie pozostawania przez zmarłego w związku małżeńskim;
- sześciu miesięcy od śmierci działkowca - to w sytuacji, gdy osoba zmarła nie pozostawała w związku małżeńskim.

W przypadku zgłoszenia się kilku uprawnionych, na przykład syna i córki zmarłego działkowicza pana Jana, o tym, kto otrzyma prawo, zadecyduje sąd. Orzekając, będzie brał pod uwagę w szczególności okoliczność, czy dana osoba bliska korzystała z działki wraz ze zmarłym.

To trzeba wiedzieć
Takie zasady dotyczą tylko prawa do ogrodu działkowego. Oznacza to, że "zwykli" spadkobiercy działkowca będą mogli żądać rozliczenia za majątek pozostawiony przez niego na działce według ogólnych reguł spadkowych.

Prawo do działki w razie rozwodu
Co do zasady, prawo do działki może przypadać jednej osobie. Wyjątkiem są małżonkowie. Co się dzieje, gdy postanawiają się rozwieść lub też unieważnić swój związek?

Zapamiętaj: zasadniczo dotychczasowi małżonkowie sami powinni zadecydować o losie ich wspólnego dotąd prawa do działki ogrodowej.

Jeśli byli już partnerzy dogadają się, wystarczy, że zawiadomią o podjętej przez siebie decyzji stowarzyszenie ogrodowe. Wówczas prawo do działki przypadnie osobie wskazanej we wspólnym oświadczeniu byłych małżonków. Na powiadomienie stowarzyszenia mamy trzy miesiące od ustania małżeństwa.

Gdy strony przegapią ten termin, zarząd ROD-u musi wyznaczyć im dodatkowy okres - wynoszący minimum miesiąc. Jeśli i w tym okresie stowarzyszenie nie dostanie wymaganej informacji, będzie mogło samo zadecydować, któremu z byłych małżonków przypadnie prawo do działki. W takim przypadku wobec drugiego dokona rozwiązania umowy w trybie wypowiedzenia na piśmie. Jako uzasadnienie wskazując uprawnienie wynikające ze zwłoki we wskazaniu osoby uprawnionej.
Wyjątek od tej procedury będzie miał miejsce, gdy małżonkowie w terminie złożenia oświadczenia dostarczą dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział prawa lub całego majątku wspólnego. Wówczas o tym, komu przypadnie prawo do działki, rozstrzygnie sąd. Jego orzeczenie będzie wiążące i dla stowarzyszenia, i dla byłych partnerów.

Działkowiec. Kto to jest w myśl prawa?
Zgodnie z przepisami jest to pełnoletnia osoba fizyczna (czyli przysłowiowy Kowalski) uprawniony do korzystania z działki w oparciu o konkretny tytuł prawny (tak zwane prawo do działki). Ustanawia go stowarzyszenie ogrodowe.

Czy jak "odziedziczysz" działkę, musisz wstąpić do stowarzyszenia ogrodu?
Nie. Ustawa działkowa opiera się na założeniu, że prawo do działki jest niezależne od przynależności organizacyjnej. W praktyce oznacza to, że nie trzeba być członkiem stowarzyszenia, które prowadzi ogród, na którego terenie mamy działkę. Możemy ograniczyć się jedynie do korzystania z niej oraz realizowania obowiązków, które obejmują wszystkich działkowców. Czyli przestrzegać regulaminu i uiszczać opłaty ogrodowe. Pamiętajmy jednak, że dopiero działkowiec, który przystąpi do stowarzyszenia, może formalnie uczestniczyć w życiu organizacyjnym swojego ogrodu. To znaczy mieć realny wpływ na to, jak jest on zarządzany, uczestniczyć w walnych zebraniach, kandydować do władz zarządu i je wybierać, decydować o opłatach ogrodowych itd.

I jeszcze jedno: przypominamy, że każdy działkowiec może - w dowolnym momencie - zechcieć być członkiem stowarzyszenia prowadzącego ogród oraz z niego wystąpić bez negatywnych konsekwencji w zakresie swojego prawa do działki.

Wynagrodzenie za wygaśnięcie prawa do działki.
Nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działce, wykonane lub nabyte z własnych pieniędzy działkowców, stanowią ich własność. W każdym przypadku wygaśnięcia prawa do działki (również z powodu likwidacji) przysługuje im wynagrodzenie lub odszkodowanie za nasadzenia, urządzenia i obiekty wykonane zgodnie z prawem. Zasady dotyczące wynagrodzenia określa ustawa działkowa z 13 grudnia 2013 roku (Dziennik Ustaw 2014, poz. 40). Ustawa ta weszła w życie 19 stycznia 2014.

Na jakich zasadach możemy sami zrezygnować z działki, a kiedy mogą ją nam zabrać? Wyjaśniamy
Gdy my chcemy zrezygnować
Obecnie działkowiec użytkuje działkę na podstawie tzw. umowy dzierżawy działkowej. To nowy termin wprowadzony ustawą działkową. Dotychczasowe pozbawienie prawa do działki i zrzeczenie się prawa do niej zastąpiono więc wypowiedzeniem umowy dzierżawy działkowej. Zasady są takie:
1. Działkowiec może wypowiedzieć umowę w każdym czasie - bez podawania przyczyn.
2. Wypowiedzenie składa na miesiąc naprzód - na koniec miesiąca kalendarzowego. Umowę można rozwiązać w krótszym terminie - gdy działkowiec i stowarzyszenie ogrodowe porozumieją się co do warunków i terminu.

Gdy zarząd ROD z nas rezygnuje
Stowarzyszenie ogrodowe też może wypowiedzieć umowę dzierżawy działkowej - na miesiąc naprzód, na koniec danego miesiąca kalendarzowego. Ma do tego prawo jednak tylko wówczas, gdy działkowiec:
a) pomimo pisemnego upomnienia nadal korzysta z działki lub altany w sposób sprzeczny z przepisami ustawy lub z regulaminem, niszczy infrastrukturę ogrodową;
b) wykracza w sposób rażący i uporczywy przeciwko porządkowi ogrodowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych działek;
c) zalega z opłatami ogrodowymi lub związanymi z działką co najmniej przez sześć miesięcy - mimo że był uprzedzony na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy i dostał dodatkowy, miesięczny termin do zapłaty zaległych oraz bieżących należności;
d) oddał działkę lub jej część osobie trzeciej do płatnego lub bezpłatnego używania;
e) wybudował, rozbudowuje lub nadbudował altanę w wymiarach przekraczających dopuszczalne normy. Stowarzyszenie ogrodowe musi wówczas zawiadomić nadzór budowlany. Stwierdzenie naruszenie prawa jest podstawą do wypowiedzenia umowy - w formie pisemnej i z uzasadnieniem.

W działkach zrzeszonych w Polskim Związku Działkowym umowę wypowiada zarząd ogrodu - podejmując uchwałę. Działkowiec jej nie otrzymuje. Do niego trafia wypowiedzenie - podpisane przez prezesa zarządu oraz członka. Do ważności czynności prawnej konieczne jest podpisanie przez dwóch członków zarządu.

Od 30 kwietnia obowiązują przepisy zapobiegające rozbiórkom altanek. Wszystkie wybudowane przed wejściem w życie zmienionego prawa, ale spełniające ustawowe kryteria, są legalne.
Szczegóły w Poradniku za tydzień