Siła jedności, czyli 450. rocznica Unii Lubelskiej

Oczywiście obecny będzie przewodniczący Seimasu Republiki Litewskiej, ale także delegacje parlamentarne Białorusi, Łotwy, Estonii i Mołdawii. Skromna reprezentacja Ukrainy wynika z trwającej tam kampanii wyborczej przed przyspieszonymi wyborami. W obchodach rocznicy wezmą też udział reprezentacje parlamentów Węgier, Czech i Gruzji.

1 lipca 1569 roku w Lublinie obradujący tam sejm polsko-litewski ustanowił powstanie federacji ze wspólnym królem i sejmem, w której skarb, wojsko, urzędy centralne, system prawa sądowego i język urzędowy pozostały oddzielne. Powstało więc nowe państwo, z dwóch zachowujących swoją odrębność, dotychczas złączonych jedynie unią personalną. Własną autonomię otrzymały Inflanty, Kijowszczyzna, Bracławszczyzna i Wołyń, a status ograniczonej odrębności uzyskały Prusy Królewskie. Z kolei Prusy Książęce stały się lennem państwa polsko-litewskiego, a książę Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny polskiemu królowi. Zwierzchność polsko-litewską uznał też hospodar Mołdawii. W Europie Środkowo--Wschodniej powstało w ten sposób polsko-litewskie mocarstwo, które było w stanie zapewnić stabilizację polityczną na olbrzymim obszarze kontynentu, wstrząsanego wojnami religijnymi i konfliktami dynastycznymi.

Był to wielki sukces polityczny króla Zygmunta Augusta, władcy Polski i Litwy, który rozumiał, że unia personalna może łatwo rozpaść się w razie bezpotomnej śmierci króla i który doceniał potrzebę ustanowienia trwalszego związku obu państw. Redukował w ten sposób zagrożenie ze strony Moskwy, a mieszkańcom zjednoczonego państwa zapewniał sprawdzony w Polsce ustrój demokracji szlacheckiej, oparty na udziale sejmu i sejmików w zarządzaniu państwem, umożliwiający funkcjonowanie szlacheckiego samorządu. Zbudowane przez niego państwo federacyjne przetrwało ponad dwa wieki i zostało gruntownie zreorganizowane dopiero w 1791 roku poprzez uchwaloną wówczas Konstytucję 3 Maja. Dziś nie bez powodu mówi się o Unii Lubelskiej jako jednej z poprzedniczek Unii Europejskiej, a tradycja tego wielkiego politycznego dzieła doceniana jest w państwach, których narody zamieszkiwały wspólne państwo. Koegzystencja różnorodnych kultur, tradycji, religii, języków i historycznych doświadczeń zjednoczonych narodów była inspiracją dla wielu późniejszych projektów politycznych, aż po nasze czasy.

Właśnie dlatego uroczyste spotkanie przewodniczących parlamentów zatytułowane zostało: Europejskie znaczenie dziedzictwa Unii Lubelskiej dla współczesnych narodów i państw.