W styczniu 1944 roku staliśmy się ofiarą sowieckiej agresji

- Dziś w Krakowie odbędzie się międzynarodowa konferencja historyczna poświęcona Polsce w 1944 r. Co takiego działo się w tym roku, że warto dziś dyskutować o tamtych wydarzeniach?

- Obchodzimy 70. rocznicę największego wysiłku zbrojnego Polskiego Państwa Podziemnego w czasie II wojny światowej, podjętego właśnie w 1944 r., czyli Akcji "Burza" i Powstania Warszawskiego. To był czas szczególny, niestety dla Polski przynosił coraz mniej dobrych wiadomości. Byliśmy członkiem koalicji antyniemieckiej, orężnym wysiłkiem potwierdzaliśmy nasze prawo do zakończenia wojny jako państwo niepodległe i współdecydujące o losach pokonanych Niemiec. Tymczasem od stycznia 1944 r. staliśmy się przedmiotem agresji sowieckiej.

- W czym przejawiało się pogarszanie politycznej pozycji Polski w 1944 r.?

- W tym, że Związek Sowiecki ponownie - jak w latach 1939-41 - zaanektował niemal połowę przedwojennego terytorium RP. Coraz bardziej uwidaczniało się jego dążenie także do zniewolenia całej reszty. Plan "Burza" jako powstanie strefowe miał za zadanie zadokumentować przed światem i na forum koalicyjnym, że w wojnie prowadzonej pod hasłami wolności narodów nie można na to pozwolić.

To paradoks naszej sytuacji: jako członek koalicji, walcząc z Niemcami chcieliśmy wymusić respektowanie naszej suwerenności przez Sowiety. Zrozumieć sens tej strategii można tylko poprzez pełne zrozumienie naszej sytuacji jako kraju, który nie miał własnych sił, aby przeciwstawić się nowej agresji sowieckiej, ale miał moralne prawo żądać od sojuszników zachodnich jednoznacznego wsparcia, udaremnienia zbliżającej się perspektywy zniewolenia przez Moskwę.

- Chcecie Państwo przedstawić na konferencji także to, jak Polskę postrzegano wówczas w innych krajach, tych najważniejszych: w Niemczech, ZSRR, Wielkiej Brytanii, USA, ale też w tych mniejszych: w Rumunii, na Węgrzech, na Litwie.

- Naszym celem jest analiza, jaką rolę Polska odgrywała w polityce zarówno naszych sojuszników, jak i wrogów. Skąd determinacja Hitlera, który wtedy powinien myśleć przede wszystkim o obronie przed Sowietami.

Dlaczego Stalin był tak zdecydowany, aby nie dopuścić do zwycięskiego finału powstania w Warszawie? Dlaczego nasi alianci uznali, że można Polskę zepchnąć do poziomu przedmiotu imperialnych podziałów stref wpływów - wbrew szczytnym hasłom Karty Atlantyckiej? Jak to wyglądało z perspektywy mniejszych krajów regionu? To wszystko ma na celu rozszerzyć naszą wiedzę o tym czasie i pozwolić na pełniejsze wnioski z tych doświadczeń. To mogą być wnioski aktualne w naszych czasach.

Konferencja odbędzie się 17 października 2014 r. w Auli Wielkiej Akademii Ignatianum w Krakowie przy ul. Kopernika 26. Początek o godz. 10. Patronem medialnym jest "Dziennik Polski"