Wrześniowa epidemia astmy

Fot. Theta

Wymieńmy przyczyny

Astma (ściślej - astma oskrzelowa) jest chorobą zapalną, w której na skutek skurczu oskrzeli i gromadzenia się w nich gęstego śluzu następuje ograniczenie przepływu w drogach oddechowych. Objawy to świszczący oddech, duszności, uczucie ściśnięcia klatki piersiowej i kaszlu, głównie w nocy i nad ranem.
Jeszcze do niedawna nikt nie zdawał sobie sprawy, że 38. tydzień roku to najgorszy okres dla dzieci z astmą. Stało się to możliwe po zebraniu i analizie danych statystycznych z różnych krajów. Okazało się, że w większości krajów co roku pod koniec września lekarze odnotowywali drastycznie zwiększoną liczbę przypadków zaostrzenia astmy. Prof. Neil Jonhston i prof. Malcolm Sears - naukowcy z Kanadyjskiego Instytutu Informacji Zdrowotnej wyliczyli, że szczyt hospitalizacji spowodowanych astmą występował u dzieci w wieku szkolnym 17,7 dni po Święcie Pracy przypadającym w Ameryce w pierwszy poniedziałek września każdego roku. Jesienny atak astmy "odnotowano" również w wielu innych krajach, takich jak np. Wielka Brytania, Finlandia (Polska, niestety, nie prowadzi statystyk). We wrześniu każdego roku ma miejsce od 20 do 25 proc. z całorocznej liczby hospitalizacji dzieci z powodu zaostrzenia astmy (częściej także zdarzają się zgony spowodowane gwałtownym nasileniem choroby).
Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze - infekcje. Powrót do szkoły sprzyja wirusom - w pomieszczeniach mają ułatwiony dostęp do dzieci. Wystarczy jeden przeziębiony uczeń, a zakażenie wirusowe układu oddechowego zaczyna się rozprzestrzeniać. Najczęściej przyczyną infekcji są rinowirusy. Jak się szacuje, mogą one odpowiadać za ponad 80 proc. zaostrzeń astmy.
Po drugie - alergeny. Okres jesienny to czas wysokiego stężenia alergenów w otoczeniu, również w warunkach szkolnych.
Po trzecie - stres związany z nauką. Rozpoczęcie roku szkolnego to dla wielu dzieci stres, mogący spowodować nasilenie astmy.
Po czwarte - tzw. okienko terapeutyczne. Wakacje to także czas mniej systematycznego przyjmowania leków przeciwastmatycznych. Problem ten dotyczy szczególnie wziewnych kortykosteroidów (dzieci niechętnie poddają się temu leczeniu). Ponadto, kortykosteroidy wziewne mniej skutecznie kontrolują objawy astmy wywołane infekcją rinowirusową.

Czy można dziecko uchronić?

Powrotu do szkoły nie sposób uniknąć. Niemożliwe jest również wyeliminowanie ryzyka zakażeń rinowirusami i kontaktu z alergenami środowiskowymi. Nie oznacza to jednak, że nie można zapobiec zaostrzeniu astmy po powrocie dziecka do szkoły. Rodzice dzieci z astmą powinni po wakacjach koniecznie zgłosić się do lekarza nie czekając, aż ich pociecha wróci ze szkoły z pierwszymi objawami przeziębienia. Pediatra lub lekarz rodzinny dobiorą właściwe leczenie, tak aby nie dopuścić do zaostrzenia astmy, a dziecko uniknie nasilenia ataków nawet jeśli "złapie" przeziębienie.
W opracowaniu opublikowanym we wrześniu 2007 roku w czasopiśmie "Pediatrics" Neil Jonhston i Malcolm Sears zaprezentowali wyniki przeprowadzonego badania klinicznego, które ocenia wpływ stosowania montelukastu na redukcję nasilenia objawów astmy oraz częstość nieplanowanych wizyt lekarskich wynikających z jej zaostrzenia. W badaniu tym, podwójnie zaślepionym i kontrolowanym placebo, oceniano grupę 194. dzieci z astmą w wieku od 2. do 14. lat. Do stosowanej u nich terapii przez okres 45 dni (od 1 września do 15 października 2005) dodano montelukast (98 dzieci) lub placebo (96 dzieci).
Uzyskane wyniki pokazały, że w grupie dzieci otrzymujących montelukast odnotowano 53-proc. redukcję liczby dni w pogorszeniem objawów astmy a także 78-proc. redukcję liczby nieplanowanych porad lekarskich spowodowanych zaostrzeniem astmy. Efekt działania montelukastu był znaczący zarówno w grupie pacjentów nieprzyjmujących i przyjmujących regularnie kortykosteoridy wziewne.
Lekarze uważają, że dodanie montelukastu do aktualnie stosowanej terapii powoduje redukcję ryzyka nasilenia się objawów astmy. Zmniejsza też konieczność nieplanowanych porad lekarskich spowodowanych "wrześniową epidemią astmy". Choć podobny efekt może być również osiągnięty przez bardziej systematyczne i prawidłowe stosowanie kortykosteroidów wziewnych, to jednokrotne stosowanie montelukastu w ciągu dnia pozwala na lepszą zgodność prowadzenia terapii z zaleceniami. Jest więc prostsze i wygodniejsze, szczególnie dla małych pacjentów.

W Polsce na astmę cierpi

ponad 2 miliony Polaków: 1,5 miliona dorosłych i aż 700 tysięcy dzieci. Szacuje się, że na świecie na astmę choruje ok. 10 - 15 proc. dzieci. W większości przypadków astma ma podłoże alergiczne. Liczba chorych na choroby alergiczne podwaja się co 10 - 15 lat. Przyczyną tego wzrostu są prawdopodobnie: zmiana stylu życia, wzrost liczby osób mieszkających w miastach, zanieczyszczenie środowiska, wyższe standardy higieniczne. Coraz więcej czasu spędzamy w szczelnych, często klimatyzowanych pomieszczeniach. Także postęp medyczny, związany z coraz skuteczniejszym leczeniem zakażeń, może być przyczyną zwiększenia liczby chorych na alergię. Bezpośrednim powodem powstania objawów astmy jest skurcz oskrzeli. Wiadomo jednak, że jest on tylko konsekwencją tego, co w astmie jest istotą choroby - toczącego się w oskrzelach procesu zapalnego. To niekontrolowany lub źle kontrolowany proces zapalny jest źródłem napadowej duszności. W leczeniu astmy stosuje się leki przeciwzapalne, które leczą istotę choroby, czyli stan zapalny. Są to przede wszystkim sterydy wziewne i tabletki przeciwleukotrienowe oraz leki rozszerzające oskrzela. Atak astmy w ciężkiej postaci wymaga hospitalizacji. (DD)