Z kalendarium

22.10 - 28.10

SZARŻA LEKKIEJ BRYGADY. Podczas wojny krymskiej doszło do bitwy pod Bałakławą. Chcąc odzyskać zdobyte przez Rosjan baterie artylerii, Brytyjczycy przypuścili atak na otaczające ich obóz wzgórza. Zadanie to zlecono brygadzie lekkiej kawalerii. Atak skończył się tragicznie - kawalerzyści zostali zdziesiątkowani, ale ich ofiara uniemożliwiła Rosjanom zajęcie Bałakławy.

23 października 1870

MUZEUM W RAPPERSWILU. Powstało Muzeum Polskie w Szwajcarii. Założył je hr. Władysław Plater z inicjatywy Agatona Gillera, wydzierżawiając na 99 lat położony nad Jeziorem Zuryskim zamek. Na przełomie XIX i XX w. muzeum miało największą bibliotekę polską na emigracji (liczyła ok. 100 tys. druków) z bogatym zbiorem rękopisów.

27 października 1904

PIERWSZA LINIA. W Nowym Jorku otwarto pierwszą linię metra. Nosiła nazwę "Ninth Avenue Line" i działała do 1958 r. Dziś nowojorskie metro ma najwięcej na świecie stacji - 468, a także najwięcej na świecie linii - 26. Ich łączna długość to 369 km i 1056 km długości toru. Dziennie przewozi ok. 5,2 mln osób (2008 r.). Jest czwartą po szanghajskim, londyńskim i pekińskim metrze najdłuższą siecią metra na świecie oraz drugą najstarszą w USA (po metrze w Bostonie).

22 października 1914

POW. Powołana przez Józefa Piłsudskiego w sierpniu 1914 r. konspiracyjna organizacja przyjęła nazwę - Polska Organizacja Wojskowa. POW powstała z połączenia działających w Kongresówce konspiracyjnych Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Walki Czynnej w celu walki z rosyjskim zaborcą. Organizacja prowadziła szkolenie wojskowe swoich członków, działalność wywiadowczą, a w październiku i listopadzie 1918 r. przystąpiła do rozbrajania zaborców na ziemiach polskich.

26 października 1916

KINO "SZTUKA". W Krakowie przy ul. św. Jana 6 otwarto kino "Sztuka". Liczyło około 400 miejsc. Wejście do kina znajdowało się od ul. św. Tomasza, a wyjścia od ul. św. Jana. Pierwsza wzmianka na temat kina "Sztuka" pojawiła się w "Czasie" 13 grudnia 1916 r. Kino działało w tym miejscu do 1980 r. Obecnie jako Krakowskie Centrum Kinowe ARS jest najstarszym działającym kinem w Krakowie.

28 października 1918

KONIEC ZABORU. W Krakowie powstała Polska Komisja Likwidacyjna mająca na celu likwidację rządów austriackich w Małopolsce. Weszli do niej posłowie polscy z Galicji. Tymczasowe prezydium PKL tworzyli m.in. Wincenty Witos (przewodniczący; na Fot.), Ignacy Daszyński, Tadeusz Tertil (burmistrz Tarnowa) i Józef Londzin (przewodniczący Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego). 31 października 1918 r. komisja przejęła władzę w Krakowie.

23 października 1929

NOSOROŻEC Z KOPALNI. W Staruni koło Stanisławowa w kopalni na głębokości 12,5 m natrafiono na prawie nieuszkodzony okaz nosorożca włochatego. Dzięki pomocy wojska wydrążono specjalny szyb transportowy, który umożliwił wydostanie okazu. Nosorożca 22 grudnia przewieziono do Krakowa, gdzie znajduje się do dziś i jest eksponowany w Muzeum Przyrodniczym PAN. To jedyny na świecie kompletny okaz tego gatunku.

24 października 1929

CZARNY CZWARTEK. Tego dnia ceny akcji na nowojorskiej giełdzie gwałtownie spadły, co wywołało gwałtowną wyprzedaż. Im bardziej ceny spadały, tym więcej osób pozbywało się akcji. W pierwszym dniu obrócono 13 mln akcji, a w ciągu następnych - 30 mln. Inwestorzy stracili wszystko, a ci, którzy wzięli kredyty, zbankrutowali. Dzień ten nazwano Czarnym Czwartkiem i uznano za początek Wielkiego Kryzysu.

24 października 1944

ZATOPIENIE GIGANTA. W drugim dniu bitwy o Leyte na Pacyfiku amerykańskie samoloty zatopiły japoński superpancernik ,,Musashi". ,,Musashi" i jego bliźniak ,,Yamato" były największymi pancernikami w historii. ,,Musashi" po 20 trafieniach torpedami lotniczymi i 17 bombami zatonął. Zginęło na nim 1023 marynarzy.

22 października 1962

ARESZTOWANIE SZPIEGA. Pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA i Wielkiej Brytanii aresztowano w Moskwie Olega Pieńkowskiego, wysokiego oficera wywiadu wojskowego GRU. Pieńkowski w 1960 r. nawiązał kontakt z CIA. Dzięki informacjom dostarczonym przez niego zachodni analitycy mogli m.in. zlokalizować bazy radzieckich rakiet nuklearnych. Po aresztowaniu urządzono pokazowy proces, skazano go na karę śmierci i stracono.

25 października 1973

KONIEC WOJNY. Zawieszeniem broni zakończyła się arabsko-izraelska wojna Jom Kippur. Konflikt rozpoczął się, gdy armia syryjska zdobyła Wzgórza Golan. Po ciężkich walkach została jednak stamtąd wyparta. Z kolei armia egipska wdarła się w głąb umocnień izraelskich na Synaju, ale została tam odcięta i okrążona. Prezydent Egiptu Anwar Sadat za sugestią ZSRR zgodził się na zawieszenie broni.

26 października 2002

SZTURM NA TEATR. Rosyjskie siły specjalne przypuściły szturm na zajęty przez czeczeńskich terrorystów teatr na Dub-rowce w Moskwie. Po 57 godzinach oddziały "Alfa" i "Wympieł" podjęły szturm. Wcześniej wpuszczono gaz, który uśpił zakładników i terrorystów. Komandosi zabili na miejscu 40 napastników. W akcji zginęło 133 zakładników, którzy zatruli się gazem.