Dlaczego w tych krajach żyło się i nadal żyje dłużej, lepiej, wygodniej? Dlaczego to tam właśnie powstała w minionych wiekach zdecydowana większość wynalazków popychających naprzód rozwój ludzkości? Dlaczego to te kraje narzuciły na długie lata innym swoją dominację polityczną, gospodarczą i kulturalną? Na te pytania próbuje odpowiedzieć w swojej najnowszej książce zatytułowanej "Cywilizacja. Zachód i reszta świata" znany brytyjski historyk Niall Ferguson. Jego wydana właśnie w Polsce przez krakowskie Wydawnictwo Literackie praca to megasynteza ukazująca pięć wieków cywilizacji Zachodu na tle reszty świata (oryginalny podtytuł książki brzmi "The West and the Rest"). To w zasadzie - w ujęciu Fergusona - pięć wieków sukcesów cywilizacji zachodniej na tle mizerii reszty globu. Ferguson opisuje bowiem, jak dzięki rozwojowi nauki i kultury (druk, odkrycia geograficzne, system polityczny, wreszcie rewolucja przemysłowa) cywilizacja mająca swą kolebkę w Europie Zachodniej zdobyła dominację w świecie. Wbrew rozpowszechnionym tu i ówdzie opiniom, owej hegemonii ludzie Zachodu nie osiągnęli dzięki swojej wyjątkowej bezwzględności, chciwości i agresywności (choć i na to znalazłyby się w historii przykłady...) lecz dzięki inteligencji, pracowitości i pomysłowości. Brytyjski historyk wymienia sześć najważniejszych czynników tworzących przewagę Zachodu nad resztą świata (tytuł jednej z recenzji książki Fergusona brzmiał: "The Six Ways the West Beat the Rest"). Pierwszy to współzawodnictwo i konkurencja, które doprowadziły do powstania i rozwoju kapitalizmu. Drugi to rozwój nauki pozwalającej poznawać i zmieniać świat. Element trzeci to pojawienie się prawa własności, co zachęcało do tworzenia nowych wynalazków i inwestowania. Czynnik czwarty to rozwój medycyny skutkujący poprawą jakości i długości życia szerokich warstw społeczeństwa. Piąty to - paradoksalnie - powstanie społeczeństwa konsumpcyjnego, co zaowocowało popytem na dobra materialne, a to z kolei pociągnęło za sobą rozwój wytwórczości i handlu. I wreszcie czynnik szósty to etyka pracy (oparta m.in. na protestantyzmie) nakazująca ludziom oszczędzać i inwestować, a nie przejadać zarobione pieniądze. Wszystkie te elementy złożyły się na efektywny system gospodarczo-społeczno-polityczny, który w globalnej rywalizacji przyniósł zdaniem Fergusona bezsprzeczne zwycięstwo Zachodowi.
Dla polskiego czytelnika ciekawy jest na pewno fakt, że do bogatego i innowacyjnego Zachodu autor zalicza także naszą część Europy, w tym Polskę. "Zaskakująco wysoki odsetek najważniejszych postaci rewolucji naukowej pochodzi z sześciokąta wyznaczonego położeniem miast: Glasgow, Kopenhaga, Kraków, Neapol, Marsylia i Plymouth" - pisze w pewnym miejscu. W tekście pojawia się także Mikołaj Kopernik i ponownie Kraków, jako jedno z miast, w których rychło po wynalazku Gutenberga powstały drukarnie.
Opasła książka Fergusona napisana jest barwnie, potoczyście, z licznymi anegdotami i ciekawymi historyjkami.
Paweł Stachnik
Niall Ferguson "Cywilizacja. Zachód i reszta świata", przeł. Piotr Szymor, WL, Kraków 2013.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
