Zakażają larwy, nimfy oraz dorosłe osobniki

Na świecie występuje ok. 900 gatunków kleszczy; w Polsce jest ich 19. Stwierdzono, że kleszcze są wektorami 130 odmian wirusów, 200 gatunków piroplazm, kilku gatunków filarii, grzybów, 20 gatunków riketsji, 20 gatunków krętków i innych bakterii. Stąd zjawisko istnienia wielu chorób odkleszczowych, takich jak m.in. borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu.

Długość ciała kleszcza wynosi 1-30 mm (zwykle 15 mm). Pajęczaki wyposażone są w ryjkowaty narząd gębowy przystosowany do ssania krwi, posiadający liczne ząbki pomocne w utrzymywaniu się w skórze żywiciela. Kleszcze ssą krew trzy razy w życiu: w stadium larwalnym, w stadium nimfy i jako postać dorosła (bez jedzenia mogą żyć do dwóch lat). W Polsce licznie występuje kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), który najczęściej atakuje człowieka i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus), częściej wybierający zwierzęta (larwy i nimfy głównie gryzonie, a dorosłe kleszcze – większe ssaki, m.in. psy i koty).

Kleszcze Ixodes ricinus są przenosicielami m.in. boreliozy, kleszczowego zapalenia mózgu oraz tularemii, ludzkiej anaplazmozy granulocytarnej i babeszjozy. Do zarażenia chorobami odzwierzęcymi dochodzi zwykle wtedy, gdy człowiek wkracza do środowiska zwierząt. Zwiększone ryzyko zakażenia dotyczy więc rolników, pracowników leśnych, ale także osób odpoczywających na łonie przyrody. Każda z postaci rozwojowych kleszcza jest zdolna do przeniesienia zakażenia. Larwy, ze względu na małe wymiary (wielkość ziarnka piasku) bytują na roślinach do 30 cm od ziemi, nieco większe nimfy na roślinach wyższych, natomiast dojrzałe kleszcze przebywają chętnie również na krzewach.

Borelioza – wywołują ją bakterie Borrelia, które mogą występować w kilku postaciach – jako krętki, a także w formach przetrwalnikowych (m.in. cysty). Krętki są ruchliwe, formy przetrwalnikowe są nieruchome, za to odporne na niektóre antybiotyki niszczące krętki. Borrelia może przenikać do komórek ludzkich i tam przeżyć. Niektóre odmiany boreliozy wywołują dolegliwości stawowe, inne neurologiczne, jeszcze inne – zmiany skórne.

Kleszczowe zapalenie mózgu to druga co do częstości choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze. Wirus, który ją wywołuje jest pojedynczym gatunkiem z trzema podtypami: europejskim, syberyjskim i dalekowschodnim. Europejski podtyp wirusa jest głównie przenoszony przez kleszcze pospolite.

Tularemia wywołana jest gram-ujemną bakterią Francisella tularensis. Choroba występuje w wielu postaciach, m.in. węzłowych, skórnych i narządowych.

Ludzka anaplazmoza granulocytarna to ostra bakteryjna choroba gorączkowa. Najczęściej ma łagodny przebieg.

Babeszjoza jest chorobą rzadko wykrywaną wśród ludzi, wywoływaną przez pierwotniaki Babesia. Czynnikami ryzyka są niedobór odporności, niewydolność lub brak śledziony.