Zawód na całą dobę

Fot. Anna Kaczmarz

SPOŁECZEŃSTWO. Powstał pierwszy raport analizujący pracę 30 tysięcy polskich kapłanów

Do codziennych obowiązków księdza katolickiego należy odprawienie mszy świętej i odmówienie liturgii godzin, popularnie zwanej brewiarzem. Do stałych zadań księdza zalicza się dyżury w kancelarii parafialnej, udzielanie spowiedzi i wygłaszanie kazań. Księża udzielają też sakramentów, odwiedzają chorych parafian, odprawiają rekolekcje i udzielają okresowych spowiedzi rekolekcyjnych.

Księża mają jednak możliwość wpływu na przydzielane im zadania, szczególnie na poziomie parafii. Ostateczna decyzja należy jednak zawsze do przełożonych i zgodnie ze złożonymi ślubami pokory należy się jej podporządkować.

Każdy ksiądz ma prawo do corocznego urlopu oraz jednego dnia wolnego w tygodniu. Dni wolne nie zwalniają jednak z obowiązków modlitewnych.

Od przełożonych zależy również skierowanie księdza do konkretnej parafii. Wikarzy są przenoszeni najczęściej co kilka lat. Długoletnie zakwaterowanie w jednej parafii jest drogą do objęcia funkcji proboszcza.

W Kościele katolickim istnieją dwie drogi awansu zawodowego. Pierwsza związana jest z przyjmowaniem kolejnych święceń kapłańskich. Druga - z obejmowaniem coraz bardziej odpowiedzialnych funkcji. W hierarchii kościelnej istnieją trzy stopnie święceń kapłańskich: diakonat, prezbiterat oraz biskupstwo.

Księża mogą też awansować, obejmując kolejne funkcje kościelne. Podstawowym awansem jest uzyskanie statusu proboszcza, czyli osoby zarządzającej parafią - najmniejszą jednostką organizacyjną Kościoła w Polsce. Istnieje także możliwość objęcia funkcji dziekana stojącego na czele dekanatu, który złożony jest z kilku parafii.

Zarobki księży, jak i dochody poszczególnych parafii, nie są upubliczniane. "W związku z tym trudno o rzetelne statystyki dotyczące zarobków duchownych katolickich" - czytamy w raporcie firmy Sedlak & Sedlak. Jego autorzy zwracają jednak uwagę, że znane są podstawowe źródła dochodów księży.

Na pensję kapłana składają się opłaty z datków ofiarowywanych przez wiernych w celu odprawienia mszy w konkretnej intencji oraz pieniądze otrzymane z prawa stuły, które upoważnia księży do pobierania opłat za udzielanie chrztów, ślubów i pogrzebów.

Według danych zebranych przez firmę Sedlak & Sedlak za chrzest księża dostają najczęściej od 50 do 200 zł (w zależności od parafii), za ślub 200-600 zł, za pogrzeb 400 -700 zł, a za odprawienie mszy w jakiejś intencji ok. 50 zł.

Księża mogą także zatrzymać procent od kwoty zebranej w czasie corocznych odwiedzin duszpasterskich. Opłaty zebrane z prawa stuły i datków mszalnych są zazwyczaj dzielone pomiędzy wszystkich księży w parafii. Dochody z udzielanych sakramentów uzależnione są od wielkości parafii, stąd istnieją duże różnice pomiędzy wynagrodzeniem księży z parafii miejskich i wiejskich.

Niektórzy kapłani są zatrudniani w świeckich instytucjach, gdzie otrzymują takie same wynagrodzenie jak inni pracownicy tych placówek, np. w szkole jako katecheci. W szkole ksiądz zatrudniony na pełny etat zarobi co najmniej 1320 zł netto (dochód nauczyciela stażysty).
Autorzy raportu zwracają uwagę, że duchowni nie ponoszą obciążeń finansowych związanych z opłacaniem mieszkania. Za miejsce na plebanii, gospodynię i związane z użytkowaniem lokalu rachunki płaci Kościół jako instytucja, a nie poszczególni księża.

Polscy księża płacą jednak podatek dochodowy w formie ryczałtu, który uzależniony jest od liczby parafian. Nawet w dużych parafiach nie przekracza on zazwyczaj 400 zł. Księża muszą także we własnym zakresie odprowadzać składkę ZUS. W przypadku kapłanów zatrudnionych w placówkach publicznych podatki odprowadzane są tak samo jak od dochodów świeckich pracowników.

Według badań CBOS (z 2004 r., nowszych nie ma) Polacy uważają, że zarobki księży wynoszą średnio 5,1 tys. zł. W takiej sytuacji łatwo zrozumieć narzekania duchownych na coraz niższe datki wiernych, którzy nie mają ochoty dofinansowywać "bogatych księży".

Ponieważ księża płacą składki ZUS, mają również prawo do państwowej emerytury. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem księża uzyskują uprawnienia do świadczeń emerytalnych w wieku 65 lat. Jednak zgodnie z prawem kościelnym proboszczowie i wikariusze pracują do 75. roku życia. Zdarza się jednak, że księża przechodzą na emeryturę wcześniej.

Autorzy raportu piszą m.in.: "Wstąpienie w poczet księży owocuje wieloma korzyściami, takimi jak stabilność zatrudnienia, bezpłatne mieszkanie i stosunkowo wysokie zarobki. Zawód księdza nie jest jednak zajęciem o normowanym czasie pracy. Jest to praca całodobowa, a przede wszystkim określony sposób życia. Życie księdza wiąże się również z wieloma trudnościami: życiem w celibacie, nakazem ścisłego przestrzegania wyznaczonych norm oraz bezwzględnego posłuszeństwa wobec przełożonych. Być może dlatego sami duchowni wolą mówić o swoim życiu kapłańskim jako o powołaniu, a nie zawodzie".

Włodzimierz Knap

[email protected]