Złagodzić szok

Nowy system
System ten zastąpił wprowadzony jeszcze przez Bismarcka tzw. system repartycyjny. Polegał on na tym, że składki emerytalne osób pracujących były przeznaczane na wypłaty świadczeń dla osób już niepracujących. System zbankrutował, jako że nieustannie wydłużała się długość życia emerytów i pieniędzy ze składek po prostu już od dawna nie wystarczało. Budżet państwa musiał dopłacać coraz więcej i więcej.
Nowy system wprowadzony w 1999 r. jest oparty wyłącznie o zasadę kapitałową. Ogólnie można powiedzieć, że w okresie pobierania emerytury można łącznie pobrać tylko tyle pieniędzy, ile zostało zgromadzone na kontach emerytalnych w ZUS i OFE.
Okres przejściowy
Ustawa przewidziała jednak okres przejściowy, w którym emerytury będą obliczane częściowo według starych i nowych zasad. Ma to złagodzić "szok przejścia" do nowego systemu. Nie da się bowiem ukryć, że emerytury w tym nowym będą znacznie niższe od obliczanych jeszcze do niedawna. Ten okres przejściowy obejmuje tych obecnie pracujących, którzy wiek emerytalny osiągną w latach 2009-2013 i wtedy złożą wniosek o emeryturę. Ma zatem zastosowanie dla kobiet urodzonych w latach 1949-1953 oraz mężczyzn z lat 1944-1948 - dla osób, które nie nabyły uprawnień do przejścia na tzw. wcześniejszą emeryturę według starych zasad.
Trzeba dodać, że warunkiem otrzymania emerytury mieszanej jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego. Osoby, które są członkami OFE, nie muszą się jednak martwić. Ustawa wprowadziła możliwość wystąpienia z funduszu i przekazania zgromadzonych tam pieniędzy do budżetu państwa.
Łagodne przejście w nowy system zapewnia częściowe uwzględnianie zarówno starej, jak i nowej metody obliczania emerytury. W zamieszczonej tabeli przedstawiamy sposób obliczania w kolejnych latach okresu przejściowego. Tak więc np. w roku bieżącym obliczana emerytura jest sumą 80 proc. starej i 20 proc. nowej. W 2013 r. będzie natomiast odwrotnie.
Amortyzacja szoku
Prześledźmy to na konkretnym przykładzie. Przyjmijmy, że świadczeniobiorcą jest kobieta urodzona 1 lipca 1949 r., mająca 30 lat pracy i dwa lata tzw. okresu bezskładowego. Załóżmy, że jej podstawa wymiaru emerytury wynosi dokładnie tyle, ile przeciętne wynagrodzenie - zatem wskaźnik do obliczania emerytury wynosi 100 proc. Kwota bazowa od marca br. to 2578,26 zł. Emerytura według starych zasad jest sumą trzech składników, które wynoszą:
24 proc. kwoty bazowej = 618,78 zł
30 lat x 1,3 proc. x 2578,26 zł = 1005,52 zł
2 lata x 0,7 proc. x 2578,26 zł = 36,10 zł
Stara emerytura to zatem kwota 1660,4 zł.
Nowa emerytura jest obliczana na podstawie zwaloryzowanego kapitału początkowego i składek na indywidualnym koncie emerytalnym naszej przykładowej emerytki. Przyjmijmy, że jest to łącznie 225 tys. zł. Według tabeli zawartej w komunikacie prezesa GUS z 25 marca 2009 r., przeciętne dalsze trwanie życia dla osoby mającej 60 lat i 1 miesiąc wynosi 246,6 miesięcy.
Nowa emerytura wynosi więc:
225 000 zł: 246,6 miesięcy = 912,4 zł
Emerytura mieszana, według formuły podanej w tabeli, jest sumą dwóch części:
80 proc. x 1660,4 zł = 1328,32 zł
20 proc. x 912,4 zł = 182,48 zł
Jest to zatem kwota 1510,8 zł.
Gdyby naszej emerytce przysługiwało prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę lub gdyby urodziła się siedem miesięcy wcześniej, miałaby emeryturę liczoną według starej metody, czyli wyższą o prawie 150 zł. Ta różnica jest jednak bardzo mała w stosunku do tego, co miałoby miejsce w przypadku, gdyby nie wprowadzono okresu przejściowego. Nasza pani miałaby wówczas 912 zł nowej emerytury, podczas gdy obliczona według starych zasad wynosi 1660 zł. Koleżanki mające prawo do wcześniejszej emerytury otrzymywałyby świadczenia emerytalne aż o 748 zł wyższe! To właśnie takiemu gwałtownemu obniżeniu się wypłat z ZUS (a dokładniej z FUS) ma zapobiec okres przejściowy. Szok przejścia do nowego systemu rozłożono na pięć lat. A czas, jak wiadomo, leczy rany.
Marian Cholewiński