Cały ten zgiełk. Zwiastowanie wbrew wszystkiemu

Działanie w każdym z tych obszarów wystawia na potężne ryzyko, a tu tworzą zbiór wspólny. Na zdrowy rozum, że to się udać nie mogło.

A jednak! W katedrze św. Floriana w Warszawie trwa druga odsłona zamierzenia „Namalować katolicyzm od nowa”. Dziesięciu malarzy prezentuje 20 obrazów: w dużym i małym formacie. Wszystkie ukazują Zwiastowanie.

Temat został określony. Artyści musieli się zmierzyć z idącą przez wieki tradycją ikonograficzną, a jednocześnie musieli/ chcieli/ powinni/ ukazać ten tajemniczy moment w języku przemawiającym do człowieka XXI wieku. A zatem nie tylko do katolika, ale też do tych, którzy np. chcą wędrować tropem ikonograficznego motywu. Albo do tych, których zadziwia opowieść ‘niemieszcząca się w głowie’, gdzie nic nie wydaje się logiczne. Z niewiadomych przyczyn surowy Bóg Izraela, którego imienia nie wolno było wymawiać, postanawia stać się człowiekiem. Dlaczego 2 tysiące lat temu, a nie tysiąc lat wcześniej, albo 20 wieków później? Jeszcze dziwniejsze jest, że potężny Bóg Abrahama oczekuje zgody dziewczyny, a jej „Fiat” oznacza zgodę radosną.

Dwie malarki, umieściły Zwiastowanie w scenografii współczesnej. To możliwe, bo rzeczywistość święta sytuuje się poza czasem: była, będzie i dzieje się zawsze. Współczesność rekwizytów wzmacnia ładunek emocjonalny obrazów Bogny Podbielskiej i Beaty Stankiewicz. A Stankiewicz mówi wprost: „Do wyboru miałam dwie sytuacje – współczesną i historyczną. Idąc tropem malarstwa europejskiego zdecydowałam się na „tu i teraz”. Jej Maria siedzi na taborecie, ma krótkie włosy i beżową sukienkę. Ale powietrzna biel eteru wszechświata mówi o wieczności. Piękny anioł nie wzbudza zainteresowania Marii skupionej na Niewidzialnym, ku któremu kieruje ją kreska złotego promienia. Podobny promień spływa na Marię w wielu dawnych Zwiastowaniach, nawet u Mistrza Jerzego z Muzeum Czartoryskich.

U Bogny Podbielskiej Maria w szafirowym fartuszku uczennicy lub służki, dziewczęca i eteryczna, jest czystą łagodnością. Całą sobą skierowana ‘poza siebie’ - na rzeczywistość spoza klatki pokoiku.

Z kolei u Grzegorza Wnęka pulsują euforyczne kolory. Skupienie buduje skierowane na Marię spojrzenie anioła. Jest tylko posłańcem: trzyma kopertę z listem… Halogenowy strumień światła przecina mrok zapadającego zmierzchu. Po uszy zanurzone w tradycji Zwiastowanie Wnęka jest w swej mocnej energii bardzo współczesne.

W niemal monochromatycznej pracy Michał Żądło figurę siedzącej na ziemi, w biel odzianej Marii, umieścił w przestrzeni post-apokaliptycznej. W ogromnych oczach Marii kryje się niedowierzanie i determinacja ale przecież jest na krawędzi płaczu. Z miejsca, w którym się znalazła, nie ma ucieczki; nawet brązowe niebo zamknięte jest postacią unoszącego się anioła. Pełen napięcia obraz ukazuje przed jakim wyzwaniem stanęła ta dziewczynka i czego się podjęła.

Inaczej do tradycji nawiązuje Ignacy Czwartos. Jego Zwiastowanie jest hieratyczne i monumentalne. Miejsce centralne, między Marią i aniołem, zajmuje gołębica wpisana w złoty krąg. Tu nie ma śladu poufałości, obraz Czwartosa jest przeniknięty szacunkiem do sacrum.

Wśród 20 przedstawień nie znajdziemy dwu podobnych, ani podobnej palety, czy wrażliwości. Każda praca zwraca uwagę na inny aspekt opowieści, każda jest zupełnie inna od tego, co znamy i każda konsekwentnie wynika z dotychczasowego doświadczenia twórczego malarzy. Wystawa czynna będzie do końca stycznia i warto ją odwiedzić. I przekonać się, że idąc pod wiatr, można skutecznie posuwać się do przodu.