Cenne pamiątki wracają do Auschwitz

Kiedy wybuchła wojna, Abraham C. Frydman miał 10 lat. Mieszkał w Łodzi, a wraz z początkiem nagonki okupantów na Żydów rozpoczęła się również jego tułaczka po gettach: najpierw w rodzinnym mieście, potem w Piotrkowie Trybunalskim, w końcu w Warszawie.

Na Majdanek Niemcy deportowali Abrahama w połowie kwietnia 1943 r., gdy w warszawskim getcie wybuchło powstanie. Poprzez podobozy KL Lublin w Budzyniu i Radomiu trafił do Auschwitz.

Nie spędził w nim wiele czasu, gdyż zaraz po brutalnej selekcji – razem z bratem Lolkiem – odesłano go do podobozu Natzweiler w Alzacji. Zaś pod koniec wojny pognano w Marszu Śmierci w kierunku Dachau. Wolność przynieśli mu Amerykanie 5 kwietnia 1945 r. w okolicach Mit­ten­wald w Bawarii. Osiadł w USA. Zmarł 9 października 2010 r.

Pasiak z nr 149654

Frydman rzadko dzielił się opowieściami o przeżyciach z niemieckich obozów koncentracyjnych. Nic dziwnego, bo spośród jego 40-osobowej rodziny z Łodzi wojnę przeżyli tylko on i Lolek.

Dlatego za każdym razem, gdy przyjeżdżał do Polski, kierował swe kroki do byłego obozu Auschwitz-Birkenau. I to właśnie tam jego pasiak z obozu w Dachau przywieźli z Ameryki żona Erika i dzieci: Riva, Ben­jamin oraz Jeffrey.

– Chciał nas chronić przed ciemną przeszłością. Ale czuł, że wizyta w Ausch­witz będzie dla nas przypomnieniem o ludzkim złu, ale też o tym, że nigdy nie możemy zapomnieć – mówiła w Oświęcimiu Riva Frydman. Przekazany dar to spodnie i bluza, na której naszyto numer 149654. Nie są wielkich rozmiarów. Abraham C. Fryd­man był więziony w Dachau jako nastolatek.

To niejedyna pamiątka z czasów okupacji, która w ostatnich tygodniach przekazana została do zbiorów Muzeum Auschwitz-Birkenau. Były to m.in. bluza i naszywki więźniarki Jadwigi Bro­wicz, prace artystyczne więźnia i członka Sonderkommando Da­vi­da Olere oraz prace Waltera Spitzera, byłego więźnia obozów KL Auschwitz III-Blechhammer, Gross-Rosen i Buchenwald.

Z roku na rok takich darów na rzecz Miejsca Pamięci przybywa. Pochodzą z całego świata i są różne. Np. od początku br. archiwum Muzeum Auschwitz-Birke­nau wzbogaciło się o prawie 100 dokumentów, w większości obozowych listów. Tak było w przypadku korespondencji Tadeusza Łukasiewicza wysyłanej do bliskich i ich odpowiedzi słanych do Auschwitz.

Lista z łódzkiej biblioteki

Wśród dokumentów są też inne perełki, jak lista więźniów przybyłych do Auschwitz 21 maja 1941 r. Kilka miesięcy temu odkryto ją przypadkowo w bibliotece II Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi.

– Nie wiemy, jak lista z Ausch­witz znalazła się w książce. Wyglądała, jakby służyła komuś jako zakładka – przyznaje Dariusz Jędrasiak, wicedyrektor II LO.

Na liście widnieje nagłówek „Konzentrationslager Ausch­witz”, a poniżej niego wykaz nazwisk 15 więźniów przywiezionych do obozu w Oświęcimiu z Łodzi, Poznania i Katowic.

Udało się ustalić, jakie były dalsze losy dziesięciu z nich – tylko dwie nie zginęły w obozie. Szczególną uwagę historyków z Muzeum Auschwitz-Bir­kenau zwrócił wpisany na listę introligator Jan Miroński.

– Nie posiadamy dokumentów, na podstawie których można by odtworzyć jego dalsze losy w obozie – opowiada Szymon Kowalski, zastępca kierownika muzealnego archiwum. W interne­cie udało się tylko odnaleźć informację, że w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 31 antykwariat prowadzi Zygmunt Miroński.
– Niestety, podany numer telefonu jest nieaktualny, nie ma też informacji o obecnym mieszkańcu Łodzi noszącym takie nazwisko – mówi Kowalski.

– Oryginalne przedmioty i dokumenty związane z historią obozu koncentracyjnego to obiekty niezwykłe, bowiem przekazują i upamiętniają historie ich właścicieli – podkreśla Paweł Sawicki z Państwowego Muzeum Auschwitz-Bir­ke­nau.