Cis Bartek

Grzegorz Tabasz: LEŚNY DZIENNIK

Drzewo na zdjęciu ma pięć wieków. Tak przynajmniej twierdzą leśnicy, którzy opiekują się rezerwatem cisów w Mogilnie. Dziesięć, może dwanaście metrów wysokości i pień o niezbyt imponującej grubości. Nazwano go niezbyt fortunnie Bratkiem, co od razu budzi skojarzenia ze znanym dębem.

Cisy rosną wyjątkowo wolno. Powoli odkładają każdego roku słoje nowego drewna, przedkładając jakość nad ilość. Każdą komórkę wysycają taksyną, trucizną zabójczą dla ludzi i zwierząt. Drewno czerwonawej barwy skutecznie opiera się grzybom i owadom, a wykonane z cisowych deseczek meble są praktycznie niezniszczalne. Cisowe łuki i kusze miotały pociski daleko i z zabójczą skutecznością. Już król Jagiełło otoczył drzewa ochroną, widząc w nich ważny surowiec strategiczny.

Proch strzelniczy i broń palna dały cisom nieco wytchnienia, ale w XIX w. najdorodniejsze okazy wytrzebiono, przerabiając je na kolejowe podkłady.

Kilka setek drzewiastych cisów w Mogilnie ocalało chyba tylko przez nieuwagę i zapomnienie ówczesnych drwali. Zresztą nad rośliną znowuż gromadzą się czarne chmury, gdyż trująca taksyna okazała się być doskonałym lekiem na niektóre rodzaje nowotworów. Z kory zerwanej z okazu wysokości kilku metrów można uzyskać ledwo kilka dawek, ale z pomocą pospieszą chemicy. Syntetyczna taksyna pewnie będzie tańsza i objedzie się bez obdzierania ostatnich cisów z kory.

Jak poznać cisa? Na pierwszy rzut oka iglaste gałązki przypominają zwyczajną jodłę. Zieleń ma jednak ciemniejszy odcień, igły są miękkie, a na spodzie brakuje jasnych pasków. Brakuje też aromatu żywicy, ale pod żadnym pozorem nie wolno rozcierać w palcach, bo gałązka długości palca starczy do zabicia człowieka.

Kiedyś wyciągiem z igieł zatruwano ostrza strzał. Trafiłem nawet na ślady informacji, iż stolarze, którzy przy struganiu i polerowaniu cisowego drewna nawdychali się toksycznego pyłu, marli jak muchy. Lepiej o tym pamiętać, planując posadzenie rośliny w ogrodzie.

Cis doskonale znosi silny cień i choć rośnie wolno, nadaje się na strzyżone, wiecznie zielone żywopłoty. Na szczęście wypoczynek w cieniu cisa nie szkodzi zdrowiu.

e-mail: [email protected]

Cis Bartek FOT. GRZEGORZ TABASZ