Forty Twierdzy Kraków. "Kościuszko" pod kopcem zamienia się w teren rekreacyjny

W ramach projektowanego parku planowane jest utworzenie ścieżek dydaktycznych w zakresie zieleni fortecznej i fortyfikacji. Prace remontowe dotyczące tego zadania są prowadzone od 2014 r. Środki zaplanowane jeszcze do wydatkowania na tym zadaniu wynoszą ponad 9 mln zł, z czego większość pochodzi ze źródeł zewnętrznych. Zadanie to jest współfinansowanie ze środków Unii Europejskiej oraz Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.

W trakcie remontu jest także fort „Mistrzejowice”, w którym prowadzone są prace mające na celu przede wszystkim jego zabezpieczenie i poprawę dostępności w użytkowaniu.

Prace rewitalizacyjne prowadzone są również na forcie „Batowice”. W 2022 r. wykonany został remont murów oporowych wejścia do kaponiery czołowej oraz remont wewnętrznej kanalizacji opadowej.

W odniesieniu do fortu „św. Benedykt” przeprowadzono konsultacje społeczne. W oparciu o wyniki wykonano Program funkcjonalno-użytkowy, przewidujący adaptację obiektu na funkcję edukacyjną dotyczącą upowszechniania wiedzy z zakresu nauk ścisłych wśród dzieci i młodzieży. Obecnie zawarta została umowa na wykonanie wielobranżowego projektu remontu i adaptacji tego obiektu. Łączny koszt inwestycji szacowany jest wstępnie na ok. 15 mln zł netto (ostateczny koszt będzie znany po opracowaniu całości projektu). W 2022 r. zakończony został pierwszy etap rewitalizacji obejmujący remont przedbramia wraz z mostem oraz portalem i bramą główną do fortu. Ponadto dla terenu fortu „św. Benedykt” opracowana została również inwentaryzacja zieleni, a wynikające z niej prace powinny zostać zakończone w 2023 r.

Kolejnym częściowo zrewitalizowanym przez Kraków obiektem jest fort „Mogiła”. Prace remontowe obejmowały elewację, stropodach i odwodnienia.

Pozostałe forty stanowiące własność miasta i będą w zarządzie ZBK w Krakowie, rewitalizowane są przez ich dzierżawców, przy współpracy i wsparciu finansowym ze środków miejskich.

Twierdza Kraków obejmuje ponad 120 obiektów na terenie Krakowa i gmin ościennych. Część z nich stanowi własność prywatną, część należy do Skarbu Państwa, a jedynie część do miasta. Obiekty wchodzące w jej skład to nie tylko forty. Należą do nich również budynki po dawnych koszarach, magazynach, takie jak np.: obiekty Politechniki Krakowskiej, areszt przy ul. Montelupich, Biblioteka Wojewódzka. Część z tych obiektów nadal pozostaje w dyspozycji wojska.

Pod opieką ZBK znajduje się aktualnie 18 nieruchomości zabudowanych fortami byłej Twierdzy Kraków, spośród których 10 stanowi własność miasta. Są to:

• fort nr 52 „Borek” – ul. Forteczna 146
• fort nr 52a „Jugowice” vel „Łapianka” – ul. Forteczna 28
• fort nr 48a „Mistrzejowice” – os. Piastów 56E
• fort nr 2 „Kościuszko” – al. Waszyngtona 1
• fort nr 31 „św. Benedykt” – ul. A. Stawarza 29
• fort nr 48 „Batowice” – ul. Wawelska 2A
• fort nr 52 1/2S „Skotniki” vel „Sidzina” – ul. Kozienicka 33
• fort nr 50a „Lasówka” – ul. Golikówka 12N
• fort nr 49 1/2a „Mogiła” – ul. Igołomska 7
• fort nr 51 „Rajsko” – ul. Droga Rokadowa 22, obiekt przejęty w trybie darowizny od skarbu państwa

Wszystkie wymienione forty są w trakcie lub po zakończeniu rewitalizacji, przy czym część z nich rewitalizowana jest przez miasto, a część przez wyłonionych dla nich dzierżawców. W trakcie przetargu, celem wyłonienia dzierżawcy, jest fort 50 1/2 ost „Barycz”.

W latach 2018–2022 w gminnych obiektach fortecznych będących w zarządzie krakowskiego ZBK, w zakresie bieżących prac remontowych oraz inwestycji, zrealizowano wydatki w wysokości ponad 72,2 mln zł, w tym dofinansowanie ze środków NFRZK w wysokości ponad 6 mln zł oraz dofinansowanie ze środków zagranicznych niepodlegających zwrotowi oraz środków z budżetu państwa w kwocie ok. 21 mln zł.

Obiektami fortecznymi zarządzają także: Zarząd Zieleni Miejskiej, Miejskie Centrum Obsługi Oświaty (fort 49 „Krzesławice”, fort 39 „Olszanica”), MuFo, Muzeum Armii Krajowej.

Wiele dawnych budynków wojskowych zaadaptowano do nowych celów. W fortach, koszarach, czy magazynach mieszczą się obecnie instytucje kultury, edukacji, muzea, biblioteki, uczelnie wyższe, a także placówki zdrowia, ośrodki sportowe, czy firmy prywatne. Liczne obiekty Twierdzy Kraków oferują odwiedzającym odpoczynek od miejskiego gwaru. Niektóre, zwłaszcza te położone na wzgórzach, także panoramiczne widoki na Kraków.
Modernizacje w stronę kultury i nauki

W 2022 r. oddano do użytku fort „Borek”, w którym znajduje się teraz Klub Kultury „Kliny” Centrum Kultury Podgórza oraz Ośrodek Kultury-Biblioteka Polskiej Piosenki. Zakończono również remont fortu nr 52a „Jugowice”, w którym w tym roku do użytku zostanie oddane Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego – oddział Muzeum Krakowa. Przygotowywana jest tam wystawa stała poświęcona historii ruchu harcerskiego. Jej otwarcie zaplanowano jest na koniec września 2023 r. Natomiast od 6 lipca 2023 r. dostępna dla zwiedzających jest wystawa „Fort Jugowice. Dziedzictwo miejsca”.

Ponadto zakończono remonty 3 mniejszych obiektów znajdujących się u podnóża fortu „Kościuszko”. Generalny remont przeszedł ostróg bramny „Bielany”, a remonty częściowe – dzieła 3a i 3b przy ul. Małeckiego i Hofmana.

Jak nauczyć dziecko języka obcego - oto porady eksperta