Insulina w preparatach?

   Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) sprzed dwóch lat, na cukrzycę chorowało wówczas 3-4 proc. populacji ludzi powyżej 20. roku życia.
   Prognozy nie są zbyt optymistyczne - specjaliści przewidują, że w ciągu najbliższych 25 lat liczba chorych na cukrzycę się podwoi - choć nie przewiduje się podwojenia liczebności populacji światowej.

Typy cukrzycy

   Komitet ekspertów WHO wyodrębnił dwa typy cukrzycy. Cukrzyca typu 1 - występuje od dzieciństwa; jej objawy są gwałtowne, a przebieg chwiejny, od początku wymaga insulinoterapii. W cukrzycy typu 2 mamy raczej do czynienia ze względnym niedoborem insuliny niż jej całkowitym brakiem. Przebieg choroby jest łagodny i w związku z tym może przez długi czas pozostać nie zauważona. Niekiedy jej pierwszym objawem jest czyraczność, zgorzel stopy, zaburzenia widzenia czy grzybica pochwy. Badania epidemiologiczne wykazują gwałtowny wzrost zachorowań na cukrzycę typu 2. Można by nawet pokusić się o stwierdzenie, że jest to choroba cywilizacyjna, gdyż na jej rozwój mają wpływ liczne czynniki środowiskowe, np. starzenie się - przedłużenie czasu życia, otyłość, mało ruchliwy tryb życia, stres. W leczeniu cukrzycy stosuje się dietę, doustne leki obniżające poziom glukozy we krwi i insulinę.

Insulina

   Odkrycie insuliny zawdzięczamy trzem fizjologom pracującym w Toronto: Charlesowi Bestowi, Fredericowi Bantingowi i Johnowi McLeodowi. W 2001 roku minęła 80. rocznica pierwszej publicznej prezentacji odkrycia na zebraniu Towarzystwa Lekarskiego w Toronto. W 1923 roku Banting i McLeod otrzymali za odkrycie insuliny - nagrodę Nobla (Best został pominięty, jednak Banting ofiarował mu połowę otrzymanej sumy).
   Od czasu odkrycia insuliny leczenie farmakologiczne cukrzycy zmieniło się zasadniczo. Obserwuje się też stały postęp zarówno w zakresie metod leczenia, sposobu wytwarzania i czystości otrzymanego produktu oraz technik podawania leku.

Za pomocą strzykawki

   Przez dziesiątki lat insulina była podawana w wyłącznie za pomocą strzykawki - do dzisiaj jest to zresztą najważniejsza metoda. Wybierając miejsce wstrzyknięcia insuliny, należy pamiętać o następujących zaleceniach:
   \Insulinę wstrzykuje się głęboko podskórnie
   \Miejsce wstrzyknięcia powinno zapewnić łatwe i równomierne wchłanianie leku - może to być środkowa część ramienia, okolice łopatki, zewnętrzne pole ściany jamy brzusznej, udo.
   \ Miejsce wstrzyknięcia należy zmieniać, np. zgodnie z ruchem wskazówek zegara, kolejne wstrzyknięcia w to samo miejsce powinny być odległe od siebie o co najmniej 2,5 cm
   \Należy obserwować, czy wstrzyknięcie nie spowodowało miejscowego uczulenia.

Dozownik wygodniejszy

   Cukrzyca kojarzy nam się z codziennymi uciążliwymi iniekcjami insuliny. Innowacją jest wprowadzenie dozowników insuliny o kształcie długopisów, tzw. penów. W aptekach dostępne są dwa typy dozowników: jednorazowe i wielokrotnego użytku z wymiennymi wkładami insulinowymi. Dozowniki jednorazowe są przydatne dla chorych mających trudności z wymianą wkładu (osoby starsze, niewidzące, z ograniczoną koordynacją ruchów). Dozowniki wielokrotnego użytku pozwalają choremu samodzielnie zmieniać rodzaj stosowanego preparatu, bez konieczności zakupu nowego urządzenia. Dozowniki penowe są łatwiej akceptowane przez dzieci, dla których strzykawka kojarzy się z bólem. Również stereotypowe skojarzenie strzykawki z narkomanią sprawia, że ten sposób podawania insuliny jest szczególnie korzystny w przypadku młodych pacjentów. U osób w podeszłym wieku dozowniki zmniejszają ryzyko błędnego dawkowania insuliny.

Pompa z mikroprocesorem

   Modyfikacją podania podskórnego jest zastosowanie osobistych pomp insulinowych. Historia pomp insulinowych sięga lat 60. XX w. Wprowadzono wówczas "przenośne" aparaty do podawania insuliny, jednak ich wielkość i ciężar nie ułatwiały życia ich użytkownikom. Pierwsza osobista pompa insulinowa została skonstruowana w roku 1978. Umożliwiała ona podawanie insuliny w sposób ciągły, jakkolwiek możliwości programowania działania pompy były bardzo ograniczone. Postęp w dziedzinie elektroniki umożliwił miniaturyzację pomp, zabezpieczenie ich przed czynnikami zewnętrznymi oraz sterowanie ich funkcją za pomocą mikroprocesorów. Firmy produkujące pompy prześcigają się we wprowadzaniu udogodnień w ich stosowaniu. Zestawy z miękką kaniulą zamiast igły to już standard. W 1998 roku firma Minimed wprowadziła na rynek przystawkę umożliwiającą transfer danych z pamięci pompy do komputera PC.

Insulinowe inhalacje?

   Trudności z podawaniem insuliny metodami wykluczającymi iniekcje wiążą się z budową chemiczną cząsteczki leku. Insulina jest dipeptydem, nie można więc jej podać doustnie, bo ulegnie rozkładowi pod wpływem enzymów proteolitycznych przewodu pokarmowego i straci swoją aktywność. Ze względu na wysoką masę cząsteczkową, a co za tym idzie wielkość cząsteczki, podawanie w postaci systemów transdermalnych czy maści również jest utrudnione. Jednak być może wkrótce część chorych będzie mogła przyjmować insulinę w postaci wziewnej - tak jak współczesne leki stosowane w astmie. Nabłonek pęcherzyków płucnych ma ogromną powierzchnię, jest silnie unaczyniony i charakteryzuje się dużą przepuszczalnością. Badania uczonych amerykańskich wykazują, że inhalacyjne podanie insuliny wydaje się całkiem obiecujące. Aktualnie prowadzone są także szeroko zakrojone badania nad możliwością uzyskania efektu terapeutycznego po podaniu insuliny do nosa lub oka. Prowadzone są także prace nad systemami, które zabezpieczą insulinę przed działaniem enzymów proteolitycznych w żołądku i jelicie cienkim, a umożliwią jej wchłanianie w okrężnicy - co dałoby możliwość opracowania preparatów doustnych.
Twój zaprzyjaźniony Aptekarz