Kraków. Będzie nowa lokalizacja dla pomnika Orląt Lwowskich. Burzliwa dyskusja na sesji Rady Miasta

Nie cichnie spór dotyczący łączenia upamiętnienia poetki Wisławy Szymborskiej - której „zielonym pomnikiem” jest park przy ul. Karmelickiej - z oddaniem hołdu młodym obrońcom Lwowa z 1918 roku.

Uchwałę o postawieniu pomnika Orląt Lwowskich w tworzonym wtedy parku, radni podjęli w lipcu 2022 roku. Według gotowej już koncepcji – powstałej 2023 roku, w drodze konkursu - obelisk ma mieć formę muru o długości ok. 6 m i wysokości 2 m, z napisem „Bohaterskiej Młodzieży Miasta / Semper Fidelis / w hołdzie mieszkańcy Ziemi Krakowskiej", z rozległą wnęką/przejściem, gdzie zaprojektowano symboliczne porzucone uczniowskie tornistry. Jako miejsce dla ustawienia pomnika, wskazano łąkę kwietną w rejonie parkowej kawiarni, w sąsiedztwie miejsca, gdzie według życzenia mieszkańców, jak padło na sesji - powinno funkcjonować plenerowe letnie kino.

Na środową sesję Rady Miasta trafiły dwa projekty uchwał w tej sprawie: obywatelski, z podpisami blisko 1100 mieszkańców, wnoszący o uchylenie uchwały Rady Miasta z 2022 roku odnośnie tej lokalizacji, oraz przygotowany przez komisję dialogu obywatelskiego Rady Miasta, dotyczący przeprowadzenia konsultacji społecznych w kwestii umiejscowienia pomnika.

Przeciwnicy stawiania pomnika Orląt Lwowskich w parku im. Wisławy Szymborskiej argumentowali podczas obrad, że cała zielona przestrzeń przy ul. Karmelickiej dotyczy noblistki i w lekki sposób nawiązuje do jej twórczości, a pomnik „monumentalny, pełen patosu, rozbije tę narrację, zaburzy ład przestrzenny”.

- Mieszkańcy nie chcą tam żadnych pomników, nawet monumentu Wisławy Szymborskiej, co pokazały konsultacje przeprowadzone w 2020 roku, podczas tworzenia parku. Nie chodzi o to, że w ogóle nie chcemy takiego pomnika, bo idea upamiętniania Orląt Lwowskich jest ze wszech miar słuszna. Jednak po co upchać go na siłę w tym parku? Lepiej znaleźć dla niego inna lokalizację - mówiła Natalia Nazim, przewodnicząca komitetu protestacyjnego, jedna z inicjatorek utworzenia parku przy ul. Karmelickiej (w miejscu, gdzie był kiedyś parking; park im. Szymborskiej powstał w ramach budżetu obywatelskiego).

Przeczytała ona także oświadczenie w tej sprawie Michała Rusinka, sekretarza Wisławy Szymborskiej, obecnie prezesa fundacji jej imienia. W jego opinii, park literacki – pierwszy tego typu w Polsce - upamiętniający Wisławę Szymborską, bez patosu, w stylu adekwatnym do jej osobowości, „kłóci się” z upamiętnieniem Orląt Lwowskich, co wymaga zupełnie innej narracji. „Byłby taki sam dysonans, gdy Szymborską chciano upamiętnić w parku Orląt Lwowskich, gdyby taki istniał” – napisał Michał Rusinek.

Zwolennicy postawienia pomnika we wskazanej w 2022 roku lokalizacji, argumentowali, że park Szymborskiej i upamiętnienie Orląt Lwowskich, „to idee które można połączyć”.

- Sprawa budowy tego pomnika ciągnie się od prawie 10 lat. Były proponowane dla niego różne lokalizacje, miejsca (zbieg ulic Retoryka i Piłsudskiego, plac Kossaka, plac Sikorskiego, pas zieleni przy ul. Bernardyńskiej; lokalizacje te upadały z różnych powodów). Nigdy nie padło, że ktoś jest przeciwny upamiętnieniu tych dzieci, które w 1918 roku stanęły w obronie miasta, każdy mówi – tę ideę trzeba uhonorować, jednak potem pada, ale… nie I dzielnicy, nie w parku… Jeśli unieważnimy dziś decyzje sprzed kilkunastu miesięcy (o postawieniu pomnika w parku przy Karmelickiej), to miną kolejne lata nim ten pomnik powstanie – powiedział radny Andrzej Hawranek.

- Nam jako inicjatorom budowy pomnika nie przeszkadza, że może powstać on w miejscu upamiętniającym Szymborską. A, że ten park jest miejscem relaksu, zabawy, rekreacji? To świetnie, bo ludzie przebywający w tym miejscu otrą się też o historię, będą mieli w pamięci bohaterstwo Orląt Lwowskich, którym po tylu latach oddane zostaną wreszcie cześć, honor i pamięć – mówił Mariusz Graniczka, jeden z inicjatorów budowy pomnika, dyrektor XLIV Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie.

Podczas sesji pojawiły się też propozycje nowych lokalizacji dla pomnika Orląt Lwowskich. Wymieniano w tym kontekście m.in.: rejon Kopca Piłsudskiego, końcówkę ulicy Michałowskiego, czy też jedną z krakowskich szkół, „która mogłaby dodatkowo przybrać imię Orląt Lwowskich”.

- Jeśli kolejne stowarzyszenia występują z inicjatywą budowy pomników, to zawsze powinny być konsultacje społeczne dotyczące ich lokalizacji. Czemu pomniki są prawie zawsze lokowane w centrum miasta? W Krakowie mamy 18 dzielnic, tam też są godne miejsca dla pomników... – stwierdził radny Tomasz Daros.

Ostatecznie większość radnych zagłosowała za tym, by uchylić lokalizację pomnika Orląt Lwowskich na terenie parku im. Wisławy Szymborskiej przy ul. Karmelickiej w Krakowie. Przeciw byli radni PiS i pojedynczy radni z innych klubów. Radni przegłosowali też projekt uchwały o przeprowadzeniu konsultacji, które pomogą wskazać lokalizację dla pomnika.

Czy koniec wojny na Ukrainie jest możliwy w tym roku?