O tym, czego jeszcze nie było

Anna Weyssenhoff: Czym skorupka za młodu

Z zawodami przyszłości jest trochę podobnie. O jakie zawody chodzi, skoro przyszły rynek pracy jest nieprzewidywalny, bo prognozy rozwoju zawodów są niepewne? Oceńmy więc sprawę od strony nie tyle zawodu, co przyszłości, do której się przygotowujemy, wybierając kierunek kształcenia. Najbezpieczniej wybrać coś z informatyki czy elektroniki. A co mają wybrać ci, których nie interesuje "utrzymanie systemu komputerowego na odpowiednim poziomie technicznym" czy "ekspertyzy sieci komputerowych"? Oczywiście, że pewne tendencje w społeczeństwie zauważalne są już dzisiaj. Starzenie się społeczeństwa, zwiększenie świadomości zagrożenia, czy też potrzeby ustawicznej edukacji. Łatwo więc dojść do wniosku, że w przyszłości zwiększy się popyt na takie zawody, które będą zgodne ze zmieniającymi się dzisiaj potrzebami ludzi.
Matylda chce pracować w reklamie. Czy takie studia są przyszłościowe? A jeśli po nich nie znajdzie pracy, bo akurat będzie zastój? Co wówczas zrobi? Będzie musiała podjąć nowy kierunek? Wybrała filozofię. Zebrała informacje, że agencje reklamowe prędzej przyjmą absolwenta filozofii, niż kogoś po wąskiej specjalności reklamowej. Filozofia uczy logicznego, twórczego myślenia, przydatnego dla twórcy reklam. I jeśli filozofowi odpowiada praca w reklamie, świetnie się tam sprawdzi. Matylda ma obraz swojej pracy w głowie. Pisze zresztą wiersze. A jeśli nie będzie takiej pracy? Alternatywą może będzie rozwijający się marketing internetowy, broker informacji. Tam też filozofowie, ze swymi renesansowymi umysłami, są mile widziani. Często bowiem umiejętność poruszania się po danych zagadnieniach jest dużo bardziej istotna niż ich dogłębna znajomość. Tę ostatnią zawsze można bowiem doszlifować w praktyce, ewentualnie przez uzupełniające szkolenia…
Czy faktycznie wybór kształcenia we wskazanych kierunkach, z wyuczeniem dziś niezbędnych umiejętności, zagwarantuje posiadanie ciekawej pracy za kilka lat? Czy w ogóle zagwarantuje pracę?
Ani współczesny, ani tym bardziej przyszły rynek pracy nie wykazuje, jakich kwalifikacji będzie brakować, a których będzie nadmiar. Rynek pracy nastawiony jest bowiem na zysk, a nie na tworzenie stanowisk dla ludzi, czy zawodów. Mówiąc przewrotnie, to zawody wymyślone przez ludzi tworzą rynek. Zawód można sobie wymyślić. To jaki kierunek studiów wybrać? Oczywiście… kierunek przyszłości. Czyli jaki?
Gdzieś przeczytałam, że wystarczy spojrzeć na doświadczenia krajów europejskich, dodać trochę specyfiki polskiej i przepis na zawód przyszłości gotowy. Bo ta nasza zawodowa globalizacja ma trochę charakter naśladowczy.
Jedno jest pewne - nie można dzisiaj mówić, że pewna ścisła specjalność jest zawodem przyszłości. Poszukujmy zatem nie tyle konkretnych specjalności, co większych obszarów zawodowych, w ramach których można wykonywać różne zawody. I tu trzeba przypomnieć - niech te obszary pozostaną w związku z naszymi zainteresowaniami, gdyż tylko w taki sposób będzie się można poruszać po zawodowych sektorach, nie tracąc zaangażowania i ochoty na zmiany, nie poddając się rezygnacji w trudnych chwilach. Nie trzeba patrzeć na aktualnie modne, czy potrzebne kierunki, lecz na mobilność zawodową, jaką daje dany kierunek. Czyli ważne jest wybranie wykształcenia, dającego wiedzę ogólną w danej dziedzinie i jednocześnie wąską specjalizację. Specjalizacja, którą czasem trzeba samemu wymyślić, pozwoli wypełnić pewną niszę zawodową. Natomiast wiedza ogólna pozwoli - w razie zmniejszenia zapotrzebowania rynku na określonych specjalistów - na szybką zmianę specjalizacji.
Wybór prawa na przykład. Tylko kilka procent absolwentów znajdzie miejsce na aplikacjach. A i ci nie zawsze potem znajdą zatrudnienie. Ale prawo i licencjat biznesowy, i jeszcze kurs prawniczego języka obcego - w przypadku takich wyborów perspektywy pracy i rozwoju rysują się o wiele lepiej, i to na długo.
Inny przykład? Proszę. Marzy się komuś praca w ruchu, podróżowanie. Czy taką pracę można wykonywać tylko po turystyce? Absolutnie nie! Np. kończąc niepopularną dziś fizykę, można stać się specjalistą ds. globalnego ocieplenia lub innych fizycznych aspektów ochrony środowiska, co spowoduje, iż większą część zawodowego życia spędzimy na podróżach, badaniach, kongresach…
Pamiętać trzeba, że nie chodzi o to, żeby przewidzieć wszystko, ale plan pewien należy zrobić i trzymać się go. Nie ulegajmy przy tym złudzeniu, że wybierając modne, oblegane dzisiaj studia, jednocześnie wybieramy dobry, przyszłościowy zawód i pracę. Dużo bowiem mówi się dzisiaj o kierunkach, takich jak ekonomia, finanse, marketing, ale sam ich wybór w żaden sposób nie determinuje przyszłości zawodowej. Przecież po niezbyt chętnie wybieranej filologii ukraińskiej (1,1 kandydata na miejsce) można być np. specjalistą od turystyki po Czarnohorze dla… unijnych turystów lub specjalistą od rynków wschodnich… Ile alternatywnych możliwości!
Pamiętajmy więc, że studia należy podjąć z jakiegoś powodu i lepiej by było, żebyśmy byli przekonani, że powód był ważny i istotny dla nas samych. Czy studia dały inne możliwości, uwzględniające nasze potrzeby, rozwój… Zadać sobie bowiem należy zasadnicze pytanie - co zrobię, kiedy na mojej drodze zawodowej pojawią się przeszkody? W odpowiedzi należy posiadać pomysły na rozwój, a nie na rezygnację. Żyć przy tym należy według własnych możliwości i tempa, nie zniechęcać się, szukać…
Autorka ponad 22 lata pracowała w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Jest wiceprezesem Stowarzyszenia Doradców Zawodowych i Personalnych w Krakowie.