Odcinek 7. Sprzęt podobny do fortepianu. Z Zygmuntem Nowakowskim w poszukiwaniu krakowskiej „humanitas”…

Przypisek do wczorajszej osiemdziesiątej rocznicy śmierci Ignacego Jana Paderewskiego. Nasz przewodnik, zaraz po niej: „Trzeba, jak Norwid, poetą być i malarzem równocześnie, aby zauważyć, że fortepian jest »sprzętem podobnym do trumny«. Istotnie, fortepian jest nawet bardzo podobny do trumny, gdy jednak dzisiaj myślimy o Paderewskim – jakież to dziwne skojarzenie obrazów – trumna wydaje się nam być sprzętem podobnym do fortepianu. Jeśli dawniej razem ze zmarłym spłonąć musiał na stosie koń jego wierny i sprzęty ulubione i wszystko co zmarły kochał za życia, tedy wydaje mi się że Paderewski powinien spłonąć na stosie w trumnie, która byłaby podobna do fortepianu. Byłby to pogrzeb patetyczny w tym samym stopniu co symfonia”. I za chwilę, o jego narodowym losie: „On sam siebie skazał na banicję, żyjąc sercem i myślą każdą w Polsce, która była inna niż Polska rzeczywista. Nie chciał żyć w Polsce prawdziwej, grając ciągle Polskę […]. Grał Polskę złotopszczołą, którą poznałby na krańcach bytu, czyli tam właśnie, gdzie sam dzisiaj jest. On ją poznaje teraz z tej estrady, której na imię wieczność.

Był skłócony z polską rzeczywistością, której za rzeczywistość uznać nie chciał. Bardziej rzeczywista była mu Polska na strunach fortepianu niż Polska na mapie, choć o tę mapę wałczył i dużą jej część wywalczył”. Lecz aby nie było za smutno – nagle inny ton: „Muzyka otwierała mu naścieżaj wszystkie drzwi, wprowadzała go na dwory monarchów i wielkich tego świata, słała mu się mostem pod nogami. Zdarzało się jednak, że zamykała przed nim drzwi na wszystkie spusty, i otwierać je musiał nie Paderewski-muzyk ale Paderewski-człowiek. Oto jesteśmy w Paryżu w r. 1919. Gdy Clemenceau, ten złośliwy, ponury a wielki Clemenceau, po raz pierwszy ujrzał Paderewskiego, spytał go podstępnie:

– Czy pan jest krewny sławnego pianisty?

– Ja właśnie jestem tym pianistą, panie premierze! – odrzekł Paderewski.

– I pan, pan, wielki artysta, został premierem? Ach, jakiż to upadek!

Clemenceau zachichotał, poczem obaj się roześmiali”. A my spróbujmy wraz z nimi.

Cytaty: Sprzęt podobny do fortepianu, „Wiadomości Polskie” nr 28 (70), 13 lipca 1941, s. 1.