Polski mogło nie być

Stoczyliśmy ją w pewnym osamotnieniu. Europa przygotowywała się raczej do przeciwstawienia się bolszewikom na granicy Niemiec. Nikt specjalnie Polską się nie przejmował, bo dla Europy Polska była swego rodzaju fantasmagorią, czymś czego nie było, a powstało przy stolikach, przy których wypracowywano europejski ład po Wielkiej Wojnie.

Zwykło się uważać, że gdyby Tuchaczewski zajął Warszawę, to jego wojska bez przeszkód weszłyby do Niemiec, a potem do Francji, i mielibyśmy tam panowanie Moskwy. Ale to nie byłoby takie proste. Lenin przejmując władzę w Moskwie zaczął tworzyć coś nieprzewidzianego w teorii Marksa, czyli państwo robotników i chłopów, ale bez robotników. Klasa robotnicza, czyli ta, która według Marksa miała być fundamentem nowego ustroju, była w Niemczech, w których - po przegranej wojnie - wręcz wrzało, a rewolucyjne nastroje podsycała jeszcze szalejąca inflacja.

Nikt nie jest w stanie powiedzieć, jak potoczyłaby się historia, gdyby bolszewicki żywioł połączył się z niemiecką rewolucją. Być może dyktatorem zostałby wówczas ktoś inny, a nie Stalin, który był wtedy komisarzem w Armii Południe? A może nad całością zapanowałby jakiś Niemiec, oczywiście nie Hitler, ale na przykład ktoś jeszcze groźniejszy?

Tego nie wie nikt, bo nie ma historii równoległej. Ale jedno wydaje się pewne niezależnie od tego, jak by się historia potoczyła. Gdyby nie tamto zwycięstwo, nie byłoby Polski.