Przyszłość dla zdrowia

Dr hab. med Mieczysław Pasowicz (z lewej) Fot. Anna Kaczmarz

Europejskie Forum Zdrowia odbywa się corocznie, zawsze w Austrii.

W październiku tego roku 580 uczestników z 58 krajów spotkało się w Bad Hofgastein, by pod hasłem "Tworzenie lepszej przyszłości dla zdrowia w Europie" porozmawiać o najważniejszych kwestiach zdrowotnych, które już dotyczą lub w najbliższej przyszłości dotkną Europejczyków. Organizatorem Forum jest International Forum Gastein, w którego zarządzie pracuje dr hab. med. Mieczysław Pasowicz - jako jedyny reprezentant Europy Środkowowschodniej.

Czy jakieś zagadnienie było szczególnie dyskutowane? Słowem - czy są obszary w medycynie bardziej zaniedbane, niż inne?

- Trudno powiedzieć, gdyż w kilkunastu równoległych sesjach, w trakcie interaktywnego forum, omawiane były różne schorzenia, zagrożenia i możliwości. W gronie ekspertów rozmawiano np. o systemach informacji dla pacjentów, o zdrowym starzeniu się, czyli o wyzwaniach medycyny wobec starzenia się społeczeństw, o medycynie spersonalizowanej, a także o przewlekłych chorobach układu oddechowego jako zaniedbywanej epidemii. Ten ostatni temat został uznany przez WHO za kluczowy. Okazuje się, że choroby układu oddechowego są na drugim miejscu w Europie pod względem śmiertelności, częstości występowania i kosztów leczenia. Według szacunków powodują obciążenie finansowe ok. 100 mld euro rocznie w krajach europejskich - ze względu na koszty opieki zdrowotnej i utraconych dni pracy. Szczególnie istotne wydaje się podejście lekarzy do POChP - przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, która w wielu krajach jest bagatelizowana, zbyt rzadko leczona, a często niedoleczana. WHO przewiduje, że do 2030 r. POChP stanie się trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na świecie, co wskazuje na pilną potrzebę zajęcia się tą chorobą, jako poważnym zagrożeniem dla Europejskiego zdrowia publicznego.

- Czy to znaczy, że sformułowano jakieś konkretne dyrektywy do realizacji w konkretnych państwach europejskich?

- Nie. To interaktywne Forum miało na celu podniesienie świadomości m.in. o POChP, jej skutkach ekonomicznych i społecznych w Europie. Myślę, że to zamierzenie zostało zrealizowane, bo w panelu dyskusyjnym uczestniczyli licznie lekarze i pacjenci.

- Kolejna kwestia: zdrowe starzenie się. Na czym miałoby polegać, bo ze starością kojarzą nam się głównie choroby.

- Starzenie się jest nieodłączną częścią życia. Na całym świecie rośnie liczba ludzi starych, a jest to ogromne wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia, świadczącego takie usługi, jak promocja zdrowia, zapobieganie chorobom, rehabilitacja, opieka w stanach nagłych i przewlekłych oraz opieka paliatywna.

Długość życia rośnie, ale przybywa problemów, związanych ze zdrowiem osób starszych. Cierpią na przewlekłe choroby układu krążenia, udary, nowotwory, cukrzycę, chorobę Alzheimer'a, osteoporozę, uszkodzenia wzroku i słuchu, artretyzm, choroby płuc itd. Trzeba więc zadbać o to starzejące się społeczeństwo w taki sposób, by jak najdłużej było aktywne i produktywne. Olbrzymim wyzwaniem dla europejskiego systemu ochrony zdrowia jest nie tylko zapobieganie chorobom i skuteczne ich leczenie u ludzi w starszym wieku, ale przede wszystkim dbałość o pacjenta w całej długości życia, by w wiek emerytalny wchodził bez niepotrzebnych obciążeń chorobami. To właśnie nazywane jest zdrowym starzeniem się i coraz częściej uznawane za jeden z głównych priorytetów rozwoju polityki zdrowotnej w całej UE. Podczas dyskusji warsztatowej mówiono m.in. o wpływie szczepień na zdrowie i jakości życia osób starszych. Przedstawiono także szereg zaleceń dla medycyny geriatrycznej. O profilaktyce chorób w starszym wieku mówił Baeyens JP, dyrektor Policy Working Group, Unii Europejskiego Towarzystwa Medycyny Geriatrycznej.
- Wspomniał Pan również, że jednym z tematów była medycyna spersonalizowana. Jest faktem, że pacjenci nawet z tym samym schorzeniem różnie reagują na identyczne leczenie. U jednych terapia przynosi pozytywne efekty, u innych nie daje żadnych albo prawie żadnych efektów, a czasem wywołuje nawet negatywne skutki.

- Odpowiedzią jest właśnie medycyna spersonalizowana. Naukowcy poznali genom człowieka, potrafią też dokonać charakterystyki molekularnej specyficznego czynnika chorobotwórczego. Wszystko to razem pozwala na stosowanie np. biologicznych terapii, dostosowanych do indywidualnej wrażliwości pacjenta. Badania medycyny spersonalizowanej są dynamicznie rozwijającym się obszarem, wynikającym z oczekiwań i praw pacjenta do otrzymywania odpowiednich leków w odpowiednim czasie, przy zapewnieniu minimalnych niepożądanych skutków ubocznych. To jednak wymaga współpracy pracowników służby zdrowia i przemysłu w zakresie medycyny translacyjnej - by jak najszybciej i powszechnie wdrożyć medycynę spersonalizowaną do praktyki klinicznej.

Na Forum dyskutowano o oczekiwaniach i zmianie paradygmatu, dotyczącego spersonalizowanej medycyny i opieki zdrowotnej. Pytano np., czy rzeczywiście istnieje zapotrzebowanie na spersonalizowaną medycynę? Jakie są krótko- i długoterminowe ryzyka i korzyści stosowania biologicznej terapii celowanej? Czy systemy opieki zdrowotnej są gotowe lub przygotowane do przyjmowania indywidualnych terapii medycznych? Jaka jest rola programów badawczych UE dla rozwoju nowej medycyny spersonalizowanej? Przyszłe działania na poziomie europejskim zostaną określone po zebraniu priorytetów dla różnych krajów - członków UE i zainteresowanych stron, takich jak służba zdrowia, pacjenci i przemysł.

- O czym jeszcze dyskutowano na Forum?

- Podczas Forum omawiano również zagadnienia związane z budowaniem Europejskiego Systemu Informacji Zdrowotnej. Europejską Nagrodę Zdrowia 2010 dostał projekt pod nazwą "Współpraca w zakresie chorób przewlekłych - jednolite podejście do profilaktyki", opracowany i realizowany przez europejskie towarzystwa naukowe. Przewlekłe choroby niezakaźne, to m.in. nowotwory, cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe, otyłość czy choroby układu mięśniowo-szkieletowego. Unia Europejska zaleca zwalczanie możliwych do uniknięcia chorób poprzez opracowanie strategii i mechanizmów w zakresie profilaktyki oraz reagowanie na zagrożenia, które ze sobą niosą. Większości z tych chorób można uniknąć, dlatego trzeba podnosić świadomość społeczeństwa na ich temat. Szacuje się, że przewlekłe choroby niezakaźne stanowią 47 proc. całkowitej liczby zachorowań i 60 proc. całkowitej liczby zgonów na świecie. Nagrodzony zespół współpracujący w zakresie chorób przewlekłych zrzesza 10 publicznych i zawodowych organizacji ochrony zdrowia, działających w obszarze chorób serca, udarów, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, chorób nerek, nowotworów, chorób układu oddechowego i chorób wątroby.

Rozmawiała: Elżbieta Borek