Ukraińscy muzealnicy uczą się w Krakowie, jak chronić dziedzictwo kulturowe

- Mamy wiele instytucji muzealnych o dużym potencjale, a doświadczenia polskie: rozwój waszych muzeów, które mogą konkurować z wielkimi europejskimi instytucjami, pozwoli nam skorzystać ze sprawdzonych rozwiązań. Mamy dużo mniej czasu na ratowanie swojego dziedzictwa. Po skończeniu wojny będziemy mieć wielki problem, nawet przy wsparciu finansowym, musimy wiedzieć, w co i w jakiej kolejności inwestować. Chcemy już dziś przygotować się do tego, jak będziemy odbudowywać Ukrainę po wojnie – wyjaśnia Nataliya Voytseshchuk, kierownik Działu Dokumentacji Pozwoleń i Zatwierdzeń Ministerstwa Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy.

Przez pięć dni przedstawiciele najlepszych i najbardziej aktywnych ukraińskich muzeów będą uczestniczyć w prowadzonym w Krakowie projekcie Akademia Dziedzictwa dla Ukrainy. W jego trakcie odbędą się zajęcia prowadzone w siedzibie MCK oraz wizyty studyjne połączone ze spotkaniami z ekspertami, m.in. w MuFo, Zamku Królewskim na Wawelu, Muzeum Archeologicznym, Muzeum Krakowa, Muzeum KL Plaszow, Archiwum Narodowym w Krakowie.

- Nie zawsze zdajemy sobie sprawę, jak wielki sukces odniósł sektor kultury w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat, jak bardzo zmieniły się instytucje kultury, zwłaszcza muzea. W tym programie chcemy się dzielić z naszymi kolegami i koleżankami z Ukrainy obserwacjami, pokazać im, w jakim kierunku zmieniały się te instytucje. Celem nie jest nauka sama w sobie, a spotkanie, które w długoterminowym planie przerodzi się we współpracę między instytucjami – mówi dr Michał Wiśniewski jeden z ekspertów z Akademii Dziedzictwa.

To pierwsza edycja projektu, o charakterze pilotażowym. Szkolenie zostało oparte na sprawdzonych i realizowanych od wielu lat przez MCK formatach edukacyjnych, m.in. realizowanych od 2001 roku studiów podyplomowych Akademia Dziedzictwa oraz letnich międzynarodowych programach edukacyjnych.

- To na, co chcieliśmy zwrócić uwagę w tym projekcie to np. kwestie zniszczeń w zakresie archeologii, dotyczący zwłaszcza tego, co dzieje się na terenie Zaporoża, gdzie niszczone są jedne z najcenniejszych stanowisk archeologicznych. Będziemy rozmawiać o tym, jak je zabezpieczać, inwentaryzować, co można uratować. To temat, o którym będziemy dyskutować w Muzeum archeologicznym – wyjaśnia dr Michał Wiśniewski.

Program szkolenia został dostosowany do wyzwań, jakie stoją obecnie przed ukraińskimi muzealnikami, ale i tych, z którymi będą się musieli zmierzyć po zakończeniu działań wojennych, m.in. rekonstrukcji zabytków, zarządzania miejscami pamięci czy standardów dbałości o miejsca z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO, a także digitalizacja zbiorów, która mam miejsce już dziś, pisanie programów, poszukiwanie partnerów do wspólnych projektów.

- Głównym wyzwaniem, jakie stoi dziś przed każdym muzeum w Ukrainie jest zabezpieczenie i ochrona zabytków w trakcie wojny, a także to, by te instytucje przetrwały wojnę, nie przerywając działalności. Nie możemy się zatrzymać, cały czas musimy kształcić nasze społeczeństwo, tym bardziej, ze teraz widoczny jest wzrost zainteresowania naszym dziedzictwem i historią – mówi Oleksandr Paszkowski, zastępca dyrektora Muzeum Historii Kijowa. - Pomimo różnych sytuacji związanych z wojną, m.in. ostrzałów gmachu muzeum w trakcie bitwy o Kijów, nasze zbiory nie ucierpiały i wciąż możemy je pokazywać.

Dziś w Ukrainie działają wszystkie muzealne i naukowe instytucje, jest to jednak praca w ciągłym zagrożeniu. Nataliya Voytseshchuk opowiada, że w nocy z niedzieli na poniedziałek Odeskie Muzeum Sztuki zostało uszkodzony podczas rosyjskiego ataku.

- Nie ucierpiała wystawa sztuki współczesnej, która jest tam pokazywana, ale sam budynek tak. A jest to budynek zabytkowy – mówi Nataliya Voytseshchuk. - Bezpowrotnie straciliśmy wiele obiektów i archiwów, tam, gdzie dotarły wojska rosyjskie, palono biblioteki, rabowano zbiory. Niszczono celowo wszystko, co dotyczy Ukrainy jako niepodległego państwa.

Nataliya Voytseshchuk przyznaje, że część zbiorów udało się ewakuować z Ukrainy, głównie z miast, które były okupowane, np. Chersonia.

Oto najbardziej zanieczyszczone polskie miasta