W chyży Kukieły

Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej mieści się w zabytkowej zagrodzie Teodora Kukieły

Położona w dolinie potoku Panna, przez Łemków zwanego Sołotwyną, wieś Zyndranowa (pow. krośnieński, woj. podkarpackie) nie wyróżniałaby się niczym wśród rzeszy beskidzkich osad, gdyby nie tamtejsze Muzeum Kultury Łemkowskiej. Założony i prowadzony przez Teodora Gocza skansen to jedna z największych atrakcji turystycznych tej części Beskidu Niskiego.
   
   Początek muzeum dała stara zagroda gromadzkiego pisarza Teodora Kukieły. Kiedy w 1956 r. do wsi z wysiedlenia zaczęli powracać Łemkowie, zabudowaniami zainteresował się Teodor Gocz, prawnuk Kukieły. Postanowił zagospodarować je jako muzeum pamiątek łemkowskich. Oficjalne otwarcie, skromnej jeszcze wówczas, izby pamiątek nastąpiło w sierpniu 1968 r.
   Główna ekspozycja muzeum znajduje się w chyży Kukieły, wzniesionej w 1860 r. We wnętrzu chaty odtworzono biuro wiejskiego pisarza, w którym zgromadzono: archiwalia, książki, listy i fotografie związane z Łemkowszczyzną. Z kolei w komorze przechowywane są pamiątki związane z życiem sakralnym mieszkańców okolicznych wiosek: pozostałości żeliwnych krzyży cerkiewnych i cmentarnych, szaty liturgiczne oraz kopie ikon. W części gospodarczej obejrzeć można narzędzia rolnicze, zaś na tyłach skansenu - niewielką kolekcję uli.

Ślady wojennej zawieruchy

   Osobną część ekspozycji stanowi zbiór pamiątek po walkach toczonych w czasie tzw. operacji dukielsko-preszowskiej: mundury, stare mapy, resztki broni, odłamki wykopywane do dzisiaj na terenie wsi. Niegdyś stał tu również, ufundowany przez Łemków, pomnik poświęcony pamięci żołnierzy poległych w walkach o pobliską Przełęcz Dukielską. Odsłonięty w maju 1975 r., w niewiele ponad rok później wysadzony został w powietrze przez wojsko na polecenie ówczesnych władz. Rzekomo dlatego, że wkomponowano weń wojenne niewybuchy...
   Składu zagrody dopełniają: stajnia z 1923 r., chlew z 1934 r., oryginalna studnia z żurawiem, wiatrak z Wapiennego oraz cygańska kuźnia z Olchowca.
   Jest tu też kilka obiektów współczesnych: pomniki ofiar obozów w Thalerhofie i Jaworznie oraz tablice pamiątkowe łemkowskich poetów: W. Chylaka i I. Rusenki.

Żydowska chata

   W pewnym oddaleniu od zagrody, nieopodal nowej cerkwi, stoi jeszcze jeden zabytkowy obiekt - drewniana chata. Należała ona niegdyś do żydowskiej rodziny, a obecnie prezentowane są w niej judaica związane z regionem. Obok chaty poukładano z kolei pamiątki tragicznej historii polskich Żydów - potrzaskane macewy ze zniszczonych kirkutów Łemkowszczyzny.
   Wędrówka po zyndranowskim skansenie to szansa na powrót na Łemkowszczyznę sprzed lat, na "Lemkowynę", która nie doświadczyła jeszcze tragedii wysiedleń, dokonanych w ramach operacji "Wisła" w 1947 r.
(SUB)
Fot. Piotr Subik

Zyndranowa

   Jak chce legenda, wieś Zyndranowa założona została przez rycerza Zyndrama z Maszkowic, kiedy ten osadził tu jeńców wziętych do niewoli podczas bitwy pod Grunwaldem. Historycy wiążą jednak tę miejscowość z Zyndramem z Jaślisk, ich zdaniem miała powstać trochę wcześniej, około 1399 r. Należała kolejno do Cikowskich, Kobyleńskich, Guccich i Męcińskich. Ucierpiała podczas obydwu wojen światowych, szczególnie na przełomie 1944/1945 r., kiedy znalazła się w zasięgu walk o przełamanie łuku Karpat.

Od Rusal do Jana

   W sobotę i niedzielę w Zyndranowej odbędzie się, już po raz 11., święto kultury i tradycji łemkowskiej "Od Rusal do Jana". W pierwszym dniu na godz. 17.30 zaplanowano zwiedzanie muzeum, pokaz rzemiosła i wystawę prac twórców ludowych, odbywające się przy dźwiękach muzyki ludowej. Wieczorem, o godz. 20, odbędzie się festyn. W niedzielę na godz. 9 przewidziano Służbę Bożą w cerkwi pw. św. Mikołaja, zaś na godz. 14.30 część artystyczną, podczas której wystąpią zespoły łemkowskie z Polski, Ukrainy i Słowacji.
    (SUB)