W tygodniu soli

Rozmowa z prof. dr hab. med. Kaliną Kawecką-Jaszcz i dr n. med. Katarzyną Stolarz-Skrzypek z I Kliniki Kardiologii i Nadciśnienia Tętniczego CM UJ

- Przeciętne spożycie soli kuchennej w Polsce jest obecnie bardzo wysokie, wynosi 15 g na dobę i jest najwyższe w Europie. Z badań prowadzonych w krajach europejskich wynika, że już dzieci 11 - 13-letnie spożywają ponad 8 g soli na dobę, co przekracza normę zalecaną osobom dorosłym. W ciągu ostatniej dekady spożycie soli przez dzieci wzrosło blisko dwukrotnie.
Ograniczenie sodu w diecie, to jedno z głównych zaleceń dotyczących modyfikacji stylu życia u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Troska o zmniejszenie spożycia soli przez dzieci wynika z faktu, że wartości ciśnienia tętniczego rosną wraz z wiekiem. Osoba, której ciśnienie tętnicze w dzieciństwie znajdowało się w górnych przedziałach wartości charakterystycznych dla danej grupy wiekowej, w późniejszych latach będzie miała nadciśnienie.
Nadciśnienie tętnicze jest jednym z podstawowych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego. W Polsce występuje u około 30 proc. całej dorosłej populacji, a po 60. roku życia u ponad połowy populacji. Kolejne 30 proc. Polaków ma ciśnienie wysokie prawidłowe, również zwiększające ryzyko chorób układu krążenia.
- Ile powinna wynosić dzienna porcja soli bezpieczna dla zdrowia?
- Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego zaleca dla pacjentów z nadciśnieniem tętniczym spożycie poniżej 5 g soli kuchennej na dobę (2,0 g sodu).
- Co sprawia, że wiedząc o szkodliwości soli, zamiast zmniejszać dzienne porcje, zwiększamy je coraz bardziej?
- Głównym źródłem soli w diecie są produkty przetworzone, m.in. konserwy, dania gotowe, których udział w diecie zwiększa się wraz z rozwojem cywilizacyjnym oraz stylem życia nie sprzyjającym samodzielnemu przygotowywaniu posiłków z produktów świeżych. Coraz większa jest również grupa osób regularnie jadających w restauracjach i barach szybkiej obsługi, a dzieci w szkołach, gdzie dodanie soli do potraw zapewnia właścicielom lokali i stołówek wysoką sprzedaż napojów.
W produktach przetworzonych znajduje się ponad 70-proc. dawka dziennego spożycia sodu. Pozostała część dodawana jest do potraw w procesie domowej obróbki żywności. Jedynie ok. 7 proc. zawarte jest w naturalnych produktach.
- Jak dalece powinniśmy ograniczać ilość soli w codziennym żywieniu dzieci?
- Dzienne spożycie soli kuchennej, np. dla dziecka 6-letniego, nie powinno przekraczać 3 gramów. Tymczasem, posiłek złożony z cheeseburgera, frytek i ketchupu oraz wafelka w czekoladzie, dostarcza 3,6 g soli - to więcej niż 6-letnie dziecko może zjeść przez cały dzień. Tak duża ilość soli kuchennej znacznie przekracza zapotrzebowanie organizmu.
Badania naukowe dowiodły, że zmniejszenie spożycia sodu przez dzieci o ok. 40 proc. prowadzi do istotnego obniżenia skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego.
- Łatwość nabywania produktów i żywności konserwowanej solą, nasyconych nią dla wzmocnienia smaku, reklamy zachęcające do ich kupowania i jedzenia, wszystko to nie ułatwia ograniczenia w codziennej diecie niezbędnego, lecz szkodzącego zdrowiu pierwiastka.
- Z uwagi na dużą dostępność pokarmów bogatych w sól, ograniczenie jej w diecie jest wyzwaniem zarówno dla lekarza, ponieważ wymaga poświęcenia czasu na szczegółową edukację, jak i dla pacjenta, ze względu na konieczność ciągłego zwracania uwagi na dietę i czasochłonność samodzielnego przygotowywania posiłków. Jest to szczególnie niepokojące ze względu na niską kontrolę nadciśnienia tętniczego wśród polskiej populacji w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Według ostatnich raportów Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, w Polsce kontrolę ciśnienia osiągnięto jedynie u 12 proc. pacjentów z nadciśnieniem, podczas gdy odsetek ten w innych krajach wynosi 17 - 35,7 proc.
Akcja ograniczenia spożycia soli, ukierunkowana szczególnie na dzieci w wieku szkolnym, rozpoczęła się w Anglii i tam zaczyna już odnosić efekty.
Organizatorzy trwającego właśnie Tygodnia soli pragną zwrócić uwagę na problem jej nadużywania, zwracając się bezpośrednio do najmłodszych, ale też do ich rodziców, bo to oni głównie wpływają na określone zachowania prozdrowotne dzieci i młodzieży.
Rozmawiała: DANUTA ORLEWSKA