Z kalendarium 17 - 23 września

PRZYWILEJ. Król Ludwik Węgierski wydał przywilej koszycki. W zamian za uznanie praw do korony polskiej jednej ze swych córek władca zobowiązał się m.in. ustanowić jeden podatek w wysokości 2 groszy od domu lub osady (tzw. podymne), nie nakładać podatków bez zgody rycerstwa, zwolnić szlachtę od obowiązku budowy i naprawy zamków, a urzędy obsadzać tylko Polakami.

18 września 1454

PRZEGRANA BITWA. W wojnie trzynastoletniej wojska krzyżackie odniosły zwycięstwo pod Chojnicami. Stosunek sił wynosił ok. 15 tys. do ok. 20 tys. na korzyć Polaków. Dzięki taktyce i wytrwałej obronie Krzyżacy rozbili siły polskie. Polskie straty były duże - poległo ok. 3 tys. ludzi, podczas gdy po stronie krzyżackiej zaledwie 100 rycerzy.

20 września 1806

LEGIE POLSKIE. Napoleon Bonaparte utworzył Legie Północne w celu wykorzystania Polaków służących do tej pory w wojsku pruskim. Przystąpiono do tworzenia dwóch Legii - jednej pod dowództwem gen. Józefa Zajączka, drugiej pod wodzą gen. Jana Henryka Wołodkowicza. Każda miała docelowo liczyć 5 tys. żołnierzy, jednak stanu tego nie osiągnięto, a obie Legie połączono. Na skutek zdecydowanych żądań żołnierzy Legia w 1808 r. weszła w skład armii Księstwa Warszawskiego.

19 września 1846

OBJAWIENIE. Miało miejsce objawienie w La Salette. Matka Boża ukazała się dwojgu pastuszkom: 15-letniej Melanii Calvat i 11-letniemu Maksyminowi Giraud, na górze wznoszącej się nad La Salette w Alpach Wysokich we Francji. Po przeprowadzeniu badań i otrzymaniu zgody papieża ordynariusz diecezji Grenoble bp Philibert de Bruillard ogłosił 19 września 1851 r., że "Objawienie się Najświętszej Maryi Panny na jednej z gór położonej w parafii La Salette posiada w sobie wszystkie cechy prawdziwości".

19 września 1863

ZAMACH. W Warszawie doszło do nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego generała Fiodora Berga. Powstańcy rzucili bombę z okna pałacu Zamoyskich na Krakowskim Przedmieściu. W odwecie Rosjanie całkowicie zdemolowali budynek, wyrzucając przez okno na bruk słynny fortepian Chopina. Fakt ten zainspirował Cypriana Kamila Norwida do napisania wiersza "Fortepian Szopena" (1865 r.).

17 września 1914

OBLĘŻENIE PRZEMYŚLA. Wojska rosyjskie rozpoczęły oblężenie Twierdzy Przemyśl. Wzięło w nim udział prawie 92 tys. żołnierzy. Rosjanie przypuścili dwa szturmy: 3 i 8 października. Obydwa zostały odparte i przyniosły atakującym duże straty. Rosyjskie dowództwo 10 października odstąpiło od oblężenia. Straty strony rosyjskiej oceniono na ok. 10 tys. zabitych, rannych i zaginionych. Straty załogi wyniosły ok. 1,8 tys.

21 września 1932

POLSKI FIAT. Polska podpisała umowę z Fiatem na produkcję modelu 508. Montaż, a później produkcję pojazdu rozpoczęto w Państwowych Zakładach Inżynierii w Warszawie. Fiat 508 był najbardziej popularnym autem na polskich drogach w latach 30. Produkowano początkowo pierwszą wersję Fiata, oznaczaną jako 508 I, w której stosowano silnik o mocy 20 KM. Później powstały wersje 508 II i III.

22 września 1937

PORWANIE. Generał lejtnant byłej armii rosyjskiej, dyplomata, jeden z przywódców białych w czasie wojny domowej w Rosji i przywódca antykomunistycznej emigracji Jewgienij Miller został porwany w Paryżu przez sowieckich agentów. Odurzony narkotykami i sprowadzony na pokład sowieckiego statku handlowego, Miller został wywieziony do ZSRR. Po długotrwałym śledztwie na Łubiance skazano go na karę śmierci i stracono.

21 września 1941

NOWY BOMBOWIEC. Dokonano oblotu amerykańskiego bombowca Boeing B-29 Superfortress. Był to ciężki bombowiec strategiczny, który mógł zabrać większy ładunek i dolecieć z nim dalej niż jakikolwiek dotychczasowy samolot. Łącznie powstało blisko 4 tys. superfortec. Miały one zasięg ponad 5 tys. km, osiągały pułap 12 km i rozpędzały się do 530 km/h. Wykorzystywano je głównie do nalotów na Japonię.

22 września 1943

PODWODNY ATAK. 6 brytyjskich miniaturowych okrętów podwodnych typu X (na fot.) przeprowadziło atak na niemieckie jednostki stacjonujące w jednym z norweskich fiordów, w wyniku którego poważne uszkodzenia odniósł pancernik "Tirpitz". Strona brytyjska straciła wszystkie okręty oraz dziewięciu zabitych i sześciu wziętych do niewoli marynarzy.

20 września 1970

KOSMOS. Sowiecka sonda Łuna 16 wylądowała na Księżycu. Była to pierwsza bezzałogowa sonda, która powróciła z Księżyca (przywożąc ze sobą 101 gramów księżycowej gleby). Pojazd wyposażono w kamerę, sprzęt do pomiaru promieniowania i temperatury, a także w ramię z wiertłem do zebrania próbek gruntu księżycowego. Trzy niewielkie próbki gruntu przywiezione na Ziemię przez Łunę (po 2 gramy), zostały sprzedane na aukcji Sotheby's w 1993 r. za 442 500 dol.

18 września 1987

KORONA ZIEMI. Polski himalaista Jerzy Kukuczka (na fot. z lewej) zdobył (razem z Arturem Hajzerem) nową drogą i bez tlenu Sziszapangmę. Tym samym został drugim człowiekiem, który zdobył Koronę Himalajów i Karakorum - wszystkie 14 szczytów o wysokości ponad 8 tysięcy m. Pierwszy był Austriak Rein-hold Messner. Polski wspinacz zginął na Lhotse dwa lata później.