Znak wyzwolenia i postępu

Podczas wielkiego zgromadzenia w mieście Santa Cruz de la Serra papież piętnował globalizację, ganił elity i wychwalał ludowe masy, nazywając chrześcijaństwo „wiarą rewolucyjną”, a pieniądze „łajnem szatana”.

„Przyszłość nie jest jednak w rękach elit, ale ludów” – kończył swą ponadgodzinną mowę Franciszek, w stylu typowym dla latynoamerykańskich populistów. Dopełnieniem papieskiej mowy było wystąpienie boliwijskiego dyktatora Evo Moralesa, który z wizerunkiem Che Guevary w klapie rewolucyjnej kurtki, z patosem ogłaszał poparcie dla „demokratycznej rewolucji w Europie”, zaczynającej się właśnie od Grecji.

Świat obiegło także zdjęcie, na którym promieniejący Morales wręcza papieżowi figurę Jezusa ukrzyżowanego na sierpie i młocie. Franciszek uśmiecha się biorąc prezent, nie wiadomo, czy z zadowoleniem, czy raczej z zakłopotaniem…

Epitet traktujący pieniądz jako „łajno szatana” Franciszek upodobał sobie szczególnie i używa go już nie po raz pierwszy. Niektórzy watykanolodzy twierdzą, że ta formuła nawiązywać ma do cytatu ze św. Bazylego, ojca monastycyzmu i metropolity Kapadocji z IV wieku.

Nie znalazłem tego odniesienia. Ale wiadomo dobrze, że chrześcijańską naukę na temat pieniądza ukształtowali dwaj współcześni Bazylemu zachodni Ojcowie Kościoła – święci Ambroży i Augustyn. I ta nauka przywoływania jest nieustannie przez Kościół od niemal dwóch tysięcy lat, aż do Vaticanum II.

Wedle niej „to nie bogactwo jest złe, ale chciwość ludzka jest grzeszna” (św. Ambroży). Zaś św. Augustyn, w słynnym wykładzie „De doctrina christiana”, idzie jeszcze dalej: „Złoto jest pożyteczne – powiada – nie dlatego, że czyni człowieka dobrym, ale dlatego, że umożliwia czynienie dobra. Z wielu dóbr danych od Boga trzeba korzystać... a chrześcijanin żadną miarą nie powinien ich unikać”.

W przypadku Franciszka nie jest jasne, na ile jego intencją jest dokonanie doktrynalnej zmiany w traktowaniu pieniądza przez Kościół, na ile zaś uprawia on tylko PR, z intencją okazania emocjonalnej solidarności najuboższym i wykluczonym.

Trudno nie podzielać owej etycznej intencji Franciszka. Ale w obliczu nowego nauczania papieskiego trudno nie stawiać też prostych, acz narzucających się pytań. Skoro pieniądze są ze swej istoty czymś aż tak ohydnym moralnie, to czy godzi się zbierać owo „szatańskie łajno” w czasie mszy świętych, albo traktować je jako ofiarę za sprawowane przez Kościół sakramenty (chrzest, ślub albo mszę). Nauczanie papieskie sprawia, że tego rodzaju pytania, należące dotąd do arsenału dość prostacko myślących wrogów Kościoła, zyskują teraz całkiem zdroworozsądkowe uzasadnienie.

Ciekawą kontrowersję wywołała natomiast figura Jezusa ukrzyżowanego na sierpie i młocie. W europejskich mediach upowszechniono bowiem pogłoskę, że zniesmaczony Franciszek zareagować miał na prezent słowami: „No está bien eso” (To nie jest dobre). Ale na upowszechnionym przez YouTube filmiku nie widać wcale takiej papieskiej reakcji i zaprzeczył jej także rzecznik papieża ks. Lombardi.

Co więcej, ks. Lombardi uznał, że taka figura „nie jest znakiem żadnej szczególnej ideologii, ale wyrazem powszechnego pragnienia wyzwolenia i postępu”. Można tylko zadumać się, czy gdyby ktoś wpadł na bluźnierczy pomysł ukrzyżowania figury Jezusa na nazistowskiej swastyce, ks. Lombardi miałby równie dobre samopoczucie i uznałby, iż chodzi tu o nic innego, jak tylko „powszechne pragnienie patriotyzmu i dumy narodowej”. A rzecznikowi Franciszka można by przypomnieć, że to właśnie pod znakiem sierpa i młota, będącego oficjalnym sowieckim herbem, zbudowano swego czasu Archipelag GUŁAG i strzelano w tył głowy polskim oficerom w Katyniu.