Karnawał w Barcelonie

Jan Maria Rokita: LUKSUS WŁASNEGO ZDANIA

Artur Mas – rządzący od dwóch lat w Barcelonie przywódca liberalno-centrowej koalicji CIU – rozpisał te przedterminowe wybory po to, aby dostać od Katalończyków mandat do zrobienia referendum w sprawie oderwania kraju od Hiszpanii. I choć sam Mas przeliczył się w swoich oczekiwaniach –jego obóz stracił w wyborach 1/5 foteli parlamentarnych – to główny cel separatystów został osiągnięty. W nowym parlamencie zwolennicy niepodległości zdobyli dobrze ponad 3/5 mandatów. Do roli drugiej siły politycznej urosła zaś radykalna lewicowa partia ERC, odwołująca się do tradycji rewolucji oraz wojny domowej z lat 30. i żądająca nie tylko niepodległości, ale nadto radykalnego zerwania z antykryzysową polityką zaciskania pasa. Katalończycy nie tyle więc uczynili krok w tył w sprawie secesji, jak to przedstawia rząd hiszpański. Katalończycy poparli secesję, a nawet więcej: upomnieli jeszcze liberała Masa, aby sprzeciwił się oszczędnościom aplikowanym im przez Madryt i Brukselę.

Jeszcze niedawno Mas nie był secesjonistą. Wielojęzyczny ekonomista, liberał i na dodatek euroentuzjasta: typowy reprezentant wyzbytej uprzedzeń burżuazyjnej kultury katalońskiej. Ale kiedy Hiszpania wpadła w pułapkę bańki na rynku nieruchomości i rosnącego zadłużenia, zażądał od Madrytu jasnej i prostej rzeczy: przywileju zmniejszonego uczestnictwa Katalonii w kosztach wychodzenia z kryzysu. Oburzony Madryt odrzucił to żądanie, nie bez racji powołując się na ideę sprawiedliwości. Po pierwsze, Katalonia należy do najbogatszych regionów Hiszpanii.

A po drugie, swoją rozrzutnością ciągnie dzisiaj całą Hiszpanię w dół, gdyż deficyt budżetowy regionu sięga 8% PKB, podczas gdy zatrudnienie i płace w biurokracji są tutaj najwyższe! Dopiero na takie dictum Mas odpowiedział: „W takim razie niepodległość”. Przejście rządzących liberałów na stronę secesji zadziałało na ludowe emocje jak podpalenie lontu. Katalonię ogarnął nastrój obywatelsko-insurekcyjny, jako żywo przypominający pierwszą Solidarność. 11 września – w rocznicę zdobycia Barcelony przez Burbonów w XVIII wieku – milion demonstrantów żądało niepodległości. Intelektualiści z uniwersytetu w Barcelonie dowodzą, że w wyniku XV-wiecznego małżeństwa Ferdynanda i Izabelli potężna monarchia aragońska (utożsamiana niesłusznie z Katalonią) utraciła bezzasadnie suwerenność. Władze planują referendum niepodległościowe, ignorując zakaz zawarty w hiszpańskiej konstytucji. A politykę Madrytu definiuje się teraz w Barcelonie jednym i ustawicznie powracającym słowem: „EXPOLIO!”. Czyli: „grabież”.

I tak w Barcelonie ujawniło się jeszcze jedno oblicze europejskiego kryzysu. Nie tylko sprawił on to, że rozrzutne Południe obróciło się przeciw rygorystycznym Niemcom, a europejskie narody jeszcze niechętniej patrzą na wspólną Europę. Kryzys musiał w końcu także obudzić europejskie separatyzmy. W dzisiejszej Europie niemal wszyscy uważają się za skrzywdzonych, mają pretensje z racji niedostatecznej pomocy i w żadnym razie nie chcą partycypować w oszczędnościach. A Europa – cokolwiek by zrobiła – i tak musi teraz przejść przez kilkuletni okres hamowania gospodarki i spadku poziomu życia. Okazuje się tylko, że dodatkową i niebraną dotąd pod uwagę ceną za to może być rozpad niektórych trwających od wieków państw. Politycy hiszpańscy kilka lat temu wykazali całkowitą nieodpowiedzialność, grając kartą autonomii katalońskiej w grze o władzę w Madrycie. Nieszczęsny socjalista Zapatero, dla pognębienia prawicy, uznał Katalończyków za odrębny naród i podpisał statut przekazujący im lwią część suwerenności. Socjaliści hiszpańscy plują sobie dziś w brodę z tego powodu. Lecz Katalonia dostała w ten sposób grunt pod teraźniejszą insurekcję.

Jedno nadal pozostaje wielką niewiadomą. Co Mas zamierza zrobić z rozbudzoną przez siebie patriotyczną insurekcją Katalończyków? Być może chce ją utrzymywać w stanie wrzenia tylko po to, aby wyszantażować od Madrytu następne koncesje ustrojowe i przywileje finansowe. Jeśli Rajoy na to pójdzie, złamie zasadę hiszpańskiej solidarności, ugnie się przed niesprawiedliwością i –zapewne– zostanie odrzucony przez Hiszpanów. Jeśli jednak Mas, w sojuszu z niepodległościową lewicą, zechce naprawdę ogłosić referendum i proklamować niepodległość, nikt nie będzie w stanie mu w tym przeszkodzić.

Oczywiście, musi zostać przy tym złamana hiszpańska konstytucja. Jednak cóż to za argument! Czy kto widział kiedy prawdziwą secesję dokonaną przez legalistów?