Kto stoi za decyzją trybunału?

W latach 2002 - 2003 premierem był Leszek Miller FOT. BARTEK SYTA

Decyzję o odtajnieniu dokumentów wysłanych przez polski rząd strasburski trybunał podjął na wniosek Saudyjczyka al-Nashiriego. Twierdzi on, że był więziony i torturowany przez funkcjonariuszy wywiadu USA na terenie Polski. Amerykanie uznają Saudyjczyka za sprawcę ataku terrorystycznego na okręt amerykańskiej marynarki wojennej w 2000 r. w Jemenie. W Polsce miał być więziony i torturowany przez CIA od grudnia 2002 r. do czerwca 2003 r.

W latach 2002-2003 premierem był Leszek Miller. Od kilku lat stanowczo mówi, że w Polsce nie było więzienia CIA. Ówczesny prezydent Aleksander Kwaśniewski daje do zrozumienia, że było, ale odpowiedzialność za jego powstanie i torturowanie w nim więźniów ponoszą wyłącznie Amerykanie.

Kolejni prezydenci i premierzy zasłaniają się brakiem wiedzy, lecz niewątpliwie stali i stoją na stanowisku, że to wewnętrzna sprawa państwa polskiego, ewentualnie jego relacji z USA. Przypominają, że dekadę temu mieliśmy do czynienia z inną sytuacją, a w wojnę z terroryzmem po 11 września 2001 r. zaangażowanych było wiele państw.

W Polsce decyzja trybunału spotkała się z jednej strony z ostrą krytyką ze strony przedstawicieli rządu i zdecydowanej większości parlamentarzystów, w tym z opozycji. Z drugiej - znalazła swoich obrońców. Do nich należy m.in. senator PO Józef Pinior oraz przedstawiciele organizacji zabiegających o respektowanie praw człowieka, np. z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka czy Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej.

Najostrzej postanowienie trybunału w Strasburgu skrytykował minister sprawiedliwości Jarosław Gowin. W jego ocenie skutkować może ono zagrożeniem bezpieczeństwa Polaków.

Prof. Michał Chorośnicki, kierownik Katedry Teorii i Strategii Stosunków Międzynarodowych UJ, znawca tematyki terroryzmu, przyznaje, że z taką ewentualnością musimy się liczyć.

Jednym głosem mówili wczoraj Paweł Graś, rzecznik rządu, i Maciej Szpunar, wiceminister dyplomacji. Obaj nie kryli negatywnego zaskoczenia decyzją trybunału. Zapowiedzieli, że choć w przyszłości państwo polskie będzie współpracowało z trybunałem w Strasburgu, to jednak podchodzić do niej będzie z ostrożnością.

W lipcu 2012 r. trybunał zadał naszym władzom dwa pytania: Czy na terytorium Polski znajdowało się tajne więzienie CIA i czy Saudyjczyk był przetrzymywany w nim? Chciał też, by rząd ujawnił wszystkie dostępne materiały dotyczące tych spraw. Na początku września władze przekazały odpowiedź trybunałowi, ale tylko z częścią dokumentacji, prosząc, by ona w całości była niejawna. Uzasadniał to dobrem prowadzonego śledztwa w sprawie domniemanych więzień CIA w Polsce.

Irmina Pacho z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zwraca jednak uwagę, że dokumenty, które rząd przesłał do trybunału, nie były opatrzone klauzulą tajności.

Wiceminister Szpunar odpowiada, że rząd nie mógł ujawnić wszystkiego przed zakończeniem postępowania prokuratorskiego i ewentualnego procesu. - Dopiero po zamknięciu sprawy będziemy mogli udzielić pełnej odpowiedzi - zadeklarował.
Szpunar podkreślił, że to pierwszy przypadek, gdy trybunał w Strasburgu domaga się udostępnienia całości akt. Przypomniał, że Polska ma nie najlepsze doświadczenia w związku z upublicznieniem treści wyroku trybunału w sprawie zbrodni katyńskiej. Chodzi o to, że podstawowe jego tezy zostały opublikowane w rosyjskiej prasie na kilka dni przed ogłoszeniem wyroku w kwietniu 2012 r.

Nie tylko Graś i Szpunar zdumieni są decyzją trybunału. Prof. Chorośnicki radzi rozważyć, czy za nią nie stała chęć zemsty grupy wpływowych państw UE, na czele z Francją, Niemcami, Włochami, na... Stanach Zjednoczonych.

- Nie mogąc ukarać Waszyngtonu, uderzono w Warszawę - mówi znawca stosunków międzynarodowych z UJ. - Tajemnicą poliszynela jest, że Paryż, Berlin czy Rzym od dawna prowadzą swego rodzaju humanitarną krucjatę zwróconą przeciwko Ameryce. Jej podstawowym celem jest likwidacja więzienia na Guantanamo.

Od 2008 r. w ramach tajnego śledztwa prokuratura bada, czy była zgoda polskich władz na stworzenie w Polsce tajnych więzień CIA i czy ktoś z polskich władz nie przekroczył uprawnień, godząc się na tortury, jakim mieli być poddawani podejrzewani o terroryzm. W lutym 2012 r. śledztwo zostało przekazane Prokuraturze Apelacyjnej w Krakowie, ale jej rzecznik Piotr Kosmaty nie chce podać jakichkolwiek informacji.

Marek Biernacki, były szef MSW, dziś poseł PO i członek komisji ds. służb specjalnych, zwraca uwagę, że szef wywiadu gen. Maciej Hunia dokonał rzeczy bezprecedensowej. Za taką Biernacki uznał to, że Hunia przekazał wszelkie akta dotyczące rzekomych więzień CIA w Polsce prokuraturze.

- Nie wyobrażam sobie, by na taki krok zdecydowali się ludzie stojący na czele wywiadu, np. w USA czy Wielkiej Brytanii. Jestem pewny, że wybraliby dymisję, a nawet pójście do więzienia, a nie przekazaliby tajemnic wywiadu - podkreśla Biernacki.

POMAGALI CIA

Po zamachach terrorystycznych w USA z 11 września 2001 roku 54 państwa ułatwiały CIA tworzenie tajnych więzień, przesłuchiwanie i przekazywanie więźniów do krajów, w których dopuszczalne są tortury - wynika z raportu przygotowanego przez organizację Open Society Justice Initiative. Amrit Singh, autorka raportu "Globalizing Torture" znalazła dowody na udzielanie pewnego rodzaju wsparcia CIA przez 25 krajów w Europie, 14 w Azji, 13 w Afryce, a także przez Kanadę i Australię. Są wśród nich m.in. Tajlandia, Rumunia, Polska, Litwa, Dania, Gambia. (PAP)

KOMENTARZE

Prof. MICHAŁ CHOROŚNICKI, kierownik Katedry Teorii i Strategii Stosunków Międzynarodowych w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ, znawca problematyki terroryzmu:

- Nawet jeśli materiały, które upublicznić zamierza Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie rzekomego więzienia CIA w Polsce, nie zawierają niczego ważnego, nie zdradzają żadnych tajemnic - a niemal na pewno z taką sytuacją będziemy mieli do czynienia - to i tak problem jest, i to poważny.
 

Istotne jest to, że w świat poszła informacja o więzieniach w Polsce, w których przetrzymywani i torturowani byli terroryści. Proszę jednak pamiętać, że dla terrorystów znajdujących się na wolności ich koledzy po fachu, którzy trafili do więzienia, w tym mającego znajdować się na terytorium Polski, są bojownikami o słuszną sprawę.

Z tego powodu zagrożenie atakiem terrorystycznym w Polsce w wyniku decyzji trybunału może wzrosnąć. Jednak ze skalą zagrożenia nie należy przesadzać, ponieważ Polska nie jest zbyt atrakcyjnym celem ataku dla organizacji terrorystycznych. Nie ulega dla mnie natomiast wątpliwości, że ważne instytucje, a taką jest trybunał w Strasburgu, nie powinny robić niczego, co choćby nieznacznie przyczyniałoby się do odwetu ze strony terrorystów.

SZYMON OSOWSKI z Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej:

- W najgłębszym interesie państwa polskiego - a państwo to my, obywatele, a nie funkcjonariusze i instytucje - jest ujawnienie wszelkich informacji na temat więzienia CIA w Polsce.

Sprawa ta nie może zagrażać bezpieczeństwu kraju, skoro powstał raport Parlamentu Europejskiego, a sprawa od lat jest mocno nagłośniona na całym świecie.

Tajemnicą powinny objęte zostać tylko takie rzeczy, jeżeli są, które mogliby wykorzystać terroryści.

(K.W.)