Poczet rektorów Uniwersytetu

XXXVI. Mikołaj Tempelfeld z Brzegu (przed 1400-1474)

     Około 1432 r. napisał komentarz do pism filozoficznych Arystotelesa, które były wykładane na fakultecie sztuk wyzwolonych. Równolegle z pracą na Wydziale Filozoficznym studiował teologię. Około 1429 r. uzyskał bakalaureat teologii. Jego mistrzem i promotorem był rodak i krewny Franciszek Krzyszowic z Brzegu. W 1433 r. został wybrany na semestr letni rektorem. W czasie wyboru na rektora był już kanonikiem kolegiaty św. Floriana na Kleparzu.

\\\*

     Karierę uniwersytecką ozdobił uzyskaniem przed 18 VII 1439 r. stopnia doktora teologii. Jako profesor uniwersytecki często wygłaszał mowy i kazania. W jego mowach zawarty jest program pedagogiczny w nauczaniu studentów uniwersytetu. Uważał, że na wydziale artium trzeba stopniować trudności i przechodzić po kolei od prostszych do trudniejszych pojęć i przedmiotów. Studenci powinni uczęszczać kolejno na zajęcia z semiotyki, gramatyki, logiki, a następnie mogą zapoznawać się z retoryką, by przejść do pozostałych sztuk wyzwolonych. Studentom, którzy stosowali się do jego programu nauczania, nie szczędził pochwał. W swoich mowach nawoływał ich do systematycznego uczęszczania na zajęcia, przestrzegał przed zgubnym wpływem kobiet na studentów. Ganił studentów przebywających w karczmach, włóczących się nocami po ulicach, a także biorących udział w ucztach, tańcach i zabawach.
     Mikołaj Tempelfeld jako profesor uniwersytecki popierał swoich ziomków i krewnych. Był promotorem kilku studentów wywodzących się z Brzegu oraz ze Śląska, w tym swego przyrodniego brata Hieronima Tempelfelda. Mikołaj Tempelfeld w mowie z 1427 r. na bakalaureat swego przyrodniego brata podkreślił jego obyczajność oraz wielką chęć do nauki. W okresie od 1424 do 1433 r. wygłosił wiele mów przy promocjach bakalarskich i magisterskich. Część mów Mikołaja Tempelfelda zachowała się do naszych czasów. Był także jednym z najlepszych kaznodziejów uniwersyteckich. W jednym z rękopisów zachował się jego dzienniczek kaznodziejski, w którym zapisywał tematy wygłoszonych przez siebie kazań.
     W latach 1438-1450 był kaznodzieją w kościele Mariackim w Krakowie. Mikołaj Tempelfeld wykładał teologię na Uniwersytecie Krakowskim do 1454 r. W Krakowie nie posiadał żadnych poważniejszych prebend, natomiast w dniu 6 I 1446 r. został prałatem kantorem w kościele katedralnym we Wrocławiu. Ta wysoka godność kościelna skłoniła go ok. 1454 r. do tego, że na stałe przeniósł się do Wrocławia, gdzie Tempelfeldowie mieli dom. We Wrocławiu w kościele pod wezwaniem św. Elżbiety objął wpływowy w mieście urząd kaznodziei.

\\\*

     Po śmierci króla Władysława władcą Czech został Jerzy z Podiebradów popierający kalikstynów. Prawowierni katolicy występowali przeciw niemu jako heretykowi. We Wrocławiu na czele stronnictwa zwalczającego króla Jerzego stanął Mikołaj Tempelfeld. Z ambony nawoływał wiernych do nieposłuszeństwa królowi Jerzemu argumentując, że ludzie składający mu hołd zgrzeszyliby ciężko. Napisał także trzy traktaty przeciw królowi Jerzemu. Jeden z nich jest szczególnie cenny ze względu na zawarte w nim wiadomości źródłowe dotyczące historii husytyzmu.
     Opór wrocławian przeciw Jerzemu z Podiebradów doprowadził do zbrojnej wyprawy przeciw Wrocławowi. Wojna na przełomie 1459/1460 r. zakończyła się porozumieniem. Dalsze lata nie przyniosły uspokojenia sytuacji, a Mikołaj Tempelfeld wraz z legatem papieskim parli do wojny, mimo ugodowej postawy wobec Jerzego z Podiebradów biskupa wrocławskiego Jodoka. W bitwie stoczonej 16 czerwca 1467 r. pod Ząbkowicami wojska królewskie pokonały wrocławian. Mikołaja Tempelfelda uważano za jednego z winnych porażki i doprowadzenia Wrocławia do ruiny.
     W październiku 1467 r. Mikołaj Tempelfeld zrezygnował ze stanowiska kaznodziei i odsunął się od działalności politycznej. Wykładał być może w szkole katedralnej we Wrocławiu teologię.

\\\*

     Mikołaj Tempelfeld zmarł we Wrocławiu w 1474 r. Biblioteka Mikołaja Tempelfelda po jego śmierci uległa rozproszeniu. Kodeksy rękopiśmienne, będące w jego posiadaniu, uzyskał Franciszek z Brzegu. Mikołaj Tempelfeld zasoby swojej biblioteki uzupełniał przez własnoręczne pisanie i kopiowanie tekstów. Fragmenty biblioteki Mikołaja Tempelfelda znajdują się obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej, Bibliotece Uniwersytetu we Wrocławiu i w Bibliotece Kapitulnej we Wrocławiu.
ZDZISŁAW PIETRZYK
     M. Kowalczykówna, Mikołaj Tempelfeld z Brzegu, PSB XXI, 1976, s. 107-109; Idem, Krakowskie mowy uniwersyteckie z pierwszej połowy XV w., Kraków 1970; J. Drabina, Mikołaj Tempelfeld z Brzegu, "Colloquium Salutis" II, 1970, s. 83-110.