To esencja: smaku, kosmetyków, przemysłu, wybuchów... I Wieliczki.

Szczypta soli to klucz do dobrego smaku, zapachu i wyglądu większości potraw. Białe złoto jest także doskonałym naturalnym i niedrogim środkiem konserwującym żywność, przede wszystkim mięso, sery oraz ryby. Chroni pokarmy przed bakteriami, pleśnią i psuciem.

Skąd przekonanie, że słony smak to samo zło? – Jak zawsze winny jest brak umiaru. A o to nietrudno, bo współcześnie dodaje się ją niemal wszędzie. Według Światowej Organizacji Zdrowia dzienna dawka soli nie powinna przekraczać jednej płaskiej łyżeczki, czyli około 5 gramów – tłumaczą pracownicy Biura Prasowego Ko­palni Soli w Wieliczce.

Sól kuchenna, czyli chlorek sodu jest najbardziej znaną postacią cennego minerału, ale nie jedyną.

Na zdrowie

Sól morska i kamienna znane były już w starożytności. Grecy zauważyli, że sól wpływa na podstawowe funkcje organizmu, co sprawiło, że zaczęto wykorzystywać ją w medycynie. Tak jest do dziś. W aptekach można kupić sól fizjologiczną, czyli roztwór chlorku sodowego, który podawany jest dożylnie w celu uzupełnienie niedoborów płynów ustrojowych po zabiegach chirurgicznych oraz w stanach odwodnienia w wyniku obfitych wymiotów, biegunki, wstrząsu pourazowego lub oparzeń. A najprostszym przykładem zastosowania soli w charakterze środka leczniczego jest domowy sposób na przeziębienie: płukanie gardła roztworem soli.

Białe złoto jest także składnikiem większości powszechnie używanych leków, przede wszy­stkim nasennych, uspa-kaja­jących i przeciwpadaczkowych. Dentystyka wykorzystuje gips – czyli uwodniony minerał solny – przy wykonywaniu wszelkich prac protety­cznych. Sól jest pomocna również podczas leczenia chorób dróg oddechowych. Ponadto znakomicie oczyszcza organizm z toksyn i zbędnych składników przemiany materii.

W przemyśle i rolnictwie

Sól jest wykorzystywana we wszystkich gałęziach przemysłu. Stanowi podstawowy surowiec do otrzymywania: metalicznego sodu, siarczanu sodu, sody, chloru, kwasu solnego, ługu sodowego, wapna chlorowego. Substancje te wykorzystywane są przy wytwarzaniu innych produktów chemicznych np. tworzyw sztucznych, papieru, celulozy, barwników, mydeł, leków, chlorków, środków dezynfekcyjnych i rozpuszczalników.

Węglan sodu, czyli sól kwasu węglowego i sodu, stosuje się do wyrobu szkła i papieru. Mydło to sole sodowe lub potasowe wyższych kwasów karboksylowych, które wykazują szczególne zdolności usuwania brudu. Białe złoto jest również składnikiem proszków do prania, szamponów, farb do włosów i past do zębów. Wykorzystuje się je także do zmiękczania i dezynfekcji wody, oczyszczania ścieków i produkcji wody pitnej. Chlorek sodu znajduje zastosowanie w garbarstwie: do konserwacji i wyprawiania skór i jelit oraz w procesie barwienia tkanin, a także w układach chłodzenia i laboratoriach (jako odczynnik chemiczny).

Sól zwana saletrą amonową jest materiałem wybuchowym. Zmieszana z innymi substancjami, daje materiały wybuchowe, które mają zastosowanie m.in. w górnictwie odkrywkowym i podziemnym. Natomiast węglan wapnia – sól występująca powszechnie w przyrodzie w postaci minerałów kalcytu i aragonitu – wykorzystywany jest w budownictwie (głównie do wyrobu cementu i wapna palonego) oraz w metalurgii, a także w przemyśle szklarskim i ceramicznym.

W rolnictwie białe złoto towarzyszy procesowi powstawania żywności – jako składnik nawozów i sól pastewna. Pozwala użyźnić ziemię, a zawarte w niej minerały stanowią bardzo dobrze przyswajalną, wysoko mineralizowaną paszę dla zwierząt. Sól pastewna zawiera ok. 90 proc. chlorku sodu i 10 proc. zanieczyszczeń. Podawana jest zwierzętom w postaci zmielonej lub w bryłach (do lizania).

Dla życia

W przyrodzie sole występują w postaci minerałów lub jako roztwory płynów ustrojowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wszystkich żywych organizmów. Sole mineralne – m.in. chlorek sodu, sole wapnia i magnezu – stanowią około 4 proc. organizmu człowieka, tworząc środowisko fizy­czno-chemiczne, w którym przebiegają procesy metaboliczne. Sole uczestniczą także w zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej, współtworzą płyny komórkowe i tkankowe, wspomagają mięśnie i układ nerwowy.

Niedostateczna ilość soli mineralnych może skutkować poważnymi zaburzeniami w organizmi,między innymi: osłabieniem, zanikiem apetytu i wymiotami, skurczami mięśni, a w skrajnych przypadkach upośledzeniem wydolności psychicznej i fizycznej. Psycholodzy z University of Iowa uznali nawet, że niedobory soli mogą sprzyjać zachowaniom depresyjnym. Badania, które przeprowadzano na szczurach, wykazały, że zwierzęta narażone na braki chlorku sodu traciły zainteresowanie lubianymi czynnościami, rezygnowały ze słodkich napojów oraz zabawy.

[email protected]