Z kalendarium

* ZJAZD W WYSZEHRADZIE. Kazimierz Wielki, Jan Luksemburczyk i Karol Andegaweński (na il.) spotkali się, by rozstrzygnąć spory polsko-krzyżacki o Pomorze Gdańskie i Kujawy oraz między Janem a Kazimierzem o prawa do korony polskiej. Sąd postanowił, że zakon odda Kujawy, a zatrzyma Pomorze. Z kolei za prawo do korony Kazimierz zapłacił Janowi 20 tys. kop groszy praskich.

1 listopada 1705

* PIERWSZY POLSKI ORDER. August II Sas ustanowił Order Orła Białego, najstarsze i najwyższe polskie odznaczenie. Odznaczenie funkcjonowało w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim. Sejm RP odnowił je w 1921 r. W PRL odznaczenie zostało zastąpione przez Order Budowniczych Polski Ludowej. Ponownie przywrócony w 1992 r.

3 listopada 1771

* PORWANIE. Konfederaci barscy usiłowali porwać Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wieczorem, u zbiegu ulic Miodowej i Koziej w Warszawie, kareta królewska została zaatakowana. Padły strzały, jeden z dworzan został zabity, a drugi ranny. Król został oszołomiony uderzeniem w głowę, a następnie wywieziony. Porywacze przetrzymywali go przez noc w młynie na Marymoncie, a rano wypuścili.

4 listopada 1790

* NOWY CMENTARZ. Założono cmentarz Powązkowski w Warszawie. Powstał na działce podarowanej przez rodzinę Szymanowskich, a poświęcono go 20 maja 1792 r. Założenie nekropolii i wybudowanie kościoła zlecono architektowi Dominikowi Merliniemu. Cmentarz był wielokrotnie powiększany i dziś zajmuje 43 ha (dla porównania Watykan - 44 ha). Warszawskie Powązki to miejsce pochówku wielu wybitnych postaci zasłużonych dla kraju i narodu. Spoczywa tam milion osób.

3 listopada 1894

* GERMANIZACJA. W Poznaniu powstała niemiecka organizacja nacjonalistyczna Hakata, nazwa wzięła się od pierwszych liter nazwisk założycieli: Hansemanna (na. il. 2), Kennemanna (3) i Tiedemanna (1). Celem Hakaty była germanizacja ziem polskich w zaborze pruskim. Jej działania polegały na zachęcaniu Niemców do wykupywania nieruchomości od Polaków, osiedlaniu w Wielkopolsce Niemców oraz wspieraniu tam niemieckich szkół.

29 października 1909

* TOPR. Powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. Prace nad powołaniem organizacji przyspieszyła śmierć kompozytora Mieczysława Karłowicza, który zginął zasypany przez lawinę w 1909 r. Zarejestrowano ją ostatecznie 29 października 1909 r. we Lwowie. Prezesem stowarzyszenia został lekarz Kazimierz Dłuski, naczelnikiem Mariusz Zaruski, a siedzibą - Dworzec Tatrzański.

2 listopada 1925

* GRÓB NIEZNANEGO ŻOŁNIERZA. W Warszawie odsłonięto Grób Nieznanego Żołnierza. Anonimowe zwłoki obrońcy Lwowa z 1918 r. sprowadzone z Cmentarza Orląt Lwowskich zostały pochowane pod kolumnadą Pałacu Saskiego. Do miejsca pochówku włożono również urny z ziemią zebraną z 14 pól bitewnych. W uroczystym nabożeństwie wzięli udział m.in. prezydent Stanisław Wojciechowski, premier Władysław Grabski.

30 października 1938

* MARSJANIE ATAKUJĄ. W Stanach Zjednoczonych w Halloween stacja radiowa CBS wyemitowała słuchowisko Orsona Wellesa pt. "Wojna światów", które wywołało masową panikę. Audycja, oparta na książce Herberta George'a Wellsa, została potraktowana przez radiosłuchaczy jako rzeczywisty reportaż z trwającego właśnie najazdu Marsjan na Ziemię. Reakcja na słuchowisko stała się przedmiotem badań socjologicznych.

31 października 1940

* KONIEC BITWY. Zakończyła się bitwa o Anglię. Po dwóch miesiącach zaciętych walk powietrznych nad Wielką Brytanią, w których Luftwaffe nie osiągnęła zamierzonych celów, Niemcy przeszli do nalotów dokonywanych niewielkimi siłami. W czwartek 31 października 1940 r. 60 samolotów zrzuciło bomby na Londyn.

29 października 1944

* WYZWOLENIE. 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka wyzwoliła Bredę. Polska dywizja działała w ramach natarcia kanadyjskiej 1. Armii. Polscy żołnierze zostali entuzjastycznie powitani przez mieszkańców. W witrynach sklepowych pojawiły się napisy po polsku "Dziękujemy Wam, Polacy". Po wojnie, na wniosek ponad 40 tys. mieszkańców, gen. Maczkowi przyznano honorowe obywatelstwo Holandii.

2 listopada 1947

* LOT GIGANTA. Odbył się jedyny lot amerykańskiej łodzi latającej Hughes H-4 Hercules ("Świerkowa Gęś"), największego w historii samolotu o konstrukcji drewnianej. Maszynę zbudował konstruktor lotniczy i milioner Howard Hughes. Pierwszy lot nie przekonał komisji oceniającej i projekt przerwano. "Świerkowa Gęś" była jednak utrzymywana w stanie zdolnym do lotu aż do śmierci Hughesa w 1976 r.

30 października 1961

* NAJWIĘKSZA BOMBA. Na Nowej Ziemi na Morzu Arktycznym zdetonowano najpotężniejszą bombę jądrową, tzw. Car Bombę. Jej moc wg źródeł amerykańskich wynosiła 58 megaton, wg źródeł rosyjskich dostępnych po 1992 r. - 50 megaton. Nosicielem bomby był specjalnie przystosowany samolot Tupolew Tu-95W. Bombę wykonano w celu demonstracji siły ZSRR.