Lekarz radzi
Naturalną ochroną osłaniającą kręgosłup jest system mięśni utrzymujący go w odpowiedniej pozycji. Jeśli na skutek różnych czynników system ten ulegnie osłabieniu, otrzymujemy sygnał odbierany jako ból kręgosłupa. Niemal każdy z nas doświadczył kiedyś takich dolegliwości.
Bóle kręgosłupa mogą być spowodowane wieloma czynnikami: urazami; złą postawą; długim przebywaniem w jednej pozycji; niekontrolowanym, nagłym wzmożonym wysiłkiem fizycznym; przeciążeniem mięśni i rozciągnięciem struktur kręgosłupa, np. podczas długotrwałej pracy lub przy nagłych, przymusowych zmianach pozycji. Mogą też wynikać z odruchowego napięcia mięśni, np. przy nagłym zahamowaniu samochodu lub dźwignięciu dużego ciężaru. Oprócz tego bóle towarzyszą: zapaleniom kręgosłupa - swoistym (np. gruźlica, która może mieć ognisko w kręgosłupie) i nieswoistym; chorobom nowotworowym kręgosłupa; wadom wrodzonym, takim jak np. rozszczepienie kręgosłupa (choroba ta nie daje w niektórych przypadkach żadnych dolegliwości). Wszystkie przewlekłe stany zapalne w obrębie organizmu mogą wpływać na dolegliwości bólowe - np. nie wyleczone zęby, gardło, układ moczowy, infekcje dróg rodnych u kobiet.
U dzieci i dorastającej młodzieży przyczyną bólów są często skrzywienia kręgosłupa. Ból zlokalizowany "w plecach" towarzyszy niekiedy chorobom metabolicznym, menopauzie u kobiet, osteoporotycznym złamaniom kości.
Bóle mogą się utrzymywać stale lub występować sporadycznie. Pacjenci określają je jako piekące, kłujące, opasujące.
Dolegliwości bólowe często koncentrują się w obrębie kręgosłupa szyjnego, ale głównie lędźwiowego - jest to część kręgosłupa najbardziej ruchoma i narażona na wszelkie przeciążenia. Bóle wywołane są przeważnie: długim pozostawaniem w jednej pozycji, m.in. siedzeniem przy biurku lub komputerze (pracuje wtedy najwięcej mięśni); przeciążeniami fizycznymi - gdy np. po pracy siedzącej nagle zabieramy się do porządkowania ogrodu. Częste problemy z kręgosłupem dotyczą ludzi z nadwagą lub z innymi schorzeniami.
Coraz częściej na "bóle pleców" skarżą się ludzie młodzi, także dzieci w wieku szkolnym. Długie siedzenie w ławkach, często o nieodpowiedniej wysokości, na krzesłach nie dostosowanych do wieku dziecka, ciężkie plecaki, noszone czasem tylko na jednym ramieniu, są zbyt dużym obciążeniem dla rosnącego kręgosłupa. Niestety, tego problemu nie potrafimy rozwiązać w sposób systemowy od lat. Jeśli dziecko skarży się na ból w okolicach kręgosłupa, należy to skonsultować z lekarzem.
Zróżnicowane objawy
Biorąc pod uwagę wyłącznie lokalizację dolegliwości bólowych nie można precyzyjnie wywnioskować, jaka jest ich zasadnicza przyczyna. Czasem zdarza się, że osoba z dużymi zmianami zwyrodnieniowymi w kręgosłupie będzie odczuwała ból jedynie na wysokości szyi, karku, a u innego pacjenta, z mniejszymi zmianami, oprócz bólu wystąpią także drętwienia nóg czy zaniki mięśniowe. Bólowi szyi będą czasem towarzyszyły zawroty głowy, nudności, zaburzenia równowagi, włącznie z omdleniami, drętwieniem kończyn górnych, zanikami mięśniowymi, niedowładami, a u innej osoby dolegliwości zlokalizowane np. w kręgosłupie piersiowym mogą imitować bóle serca. Z kolei ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej często promieniuje do pośladków, kolan lub nawet do stóp.
Ból kręgosłupa jest zawsze objawem sygnalizującym, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego, co należałoby zbadać, sprawdzić. Zmiany typowo mięśniowe i powięziowe można opanować najszybciej. Czasem ustępują samoistnie, lecz problem pojawia się kiedy po wstępnym leczeniu, trwającym ok. 6 tygodni, ból nadal się utrzymuje.
Przyczyna, nasilenie, lokalizacja
Przy niewielkich dolegliwościach pacjenci najczęściej próbują leczyć się sami, niekiedy z sukcesem. Gdy jednak nie potrafią opanować bólu przez dłuższy czas szukają pomocy u lekarza. Najpierw zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu, który na podstawie dokładnego badania fizykalnego i wywiadu, ustala okoliczności, w jakich pojawił się ból, określa jego nasilenie, lokalizację oraz decyduje, jakie postępowanie terapeutyczne należy wdrożyć.
W związku z tym, że próg odczuwania bólu u pacjentów jest bardzo zróżnicowany, zdiagnozowanie i leczenie chorego to dla lekarza poważne wyzwanie. Jeden pacjent może zostać wyleczony w ciągu kilku tygodni lub dni i nie będzie miał żadnych dolegliwości ze strony kręgosłupa przez wiele lat. Są jednak osoby, które na skutek strukturalnych, zwyrodnieniowych zmian w kręgosłupie stale będą odczuwały ból.
Podstawowe sposoby leczenia bólów kręgosłupa to na ogół: pozostawienie pacjenta w łóżku przez okres 4 - 6 tygodni; podawanie niesterydowych leków przeciwzapalnych i rozluźniających mięśnie; fizykoterapia; ćwiczenia wzmacniające mięśnie przykręgosłupowe. Można też stosować zabiegi rehabilitacyjne typu jonoforeza, a przy niewielkich dolegliwościach bólowych, bez objawów neurologicznych, masaże i wszelkiego rodzaju zabiegi fizykoterapeutyczne.
Jeżeli po 6. tygodniach ból nie mija, wskazana jest dalsza diagnostyka. W pierwszej kolejności wykonuje się wówczas badanie RTG. Często pacjenci upominają się o bardziej dokładne badania - tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny dające obraz korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego, dysków. Jednak do ich wykonania predysponują też inne, poza bólem, objawy neurologiczne: drętwienia kończyn; zaburzenia czucia w kończynach; niedowłady; zaniki mięśniowe; utykanie. Leczenie długotrwałych dolegliwości wymaga często współpracy wielu specjalistów: z zakresu neurologii, ortopedii, rehabilitacji, psychologii, a nawet psychiatrii.
W przypadku wystąpienia objawów neurologicznych, gdy mamy np. do czynienia z nagłym niedowładem nóg, pacjent nie jest w stanie chodzić, staramy się przeprowadzić badania jak najszybciej. Takie osoby trafiają najczęściej na szpitalne oddziały ratunkowe, gdzie można szybciej wdrożyć diagnostykę i odpowiednie leczenie.
Nowoczesne metody obrazowania pozwalają na dokładne ustalenie zmian. Czasem zdarza się, że pacjent odczuwa dolegliwości w jednym miejscu, a rezonans wykazuje, że zmiany występują jeszcze na kilku innych poziomach. Badanie jest zatem niezbędnym narzędziem przygotowującym pacjenta do operacji.
Leczenie operacyjne
dotyczy zaledwie 10 procent pacjentów cierpiących na bóle kręgosłupa. Zabiegi wykonuje się u osób, które doznały urazów lub powstały u nich: zmiany pourazowe; duże zmiany zwyrodnieniowe; zmiany typu kręgozmyków wrodzonych lub nabytych (kręgozmyk - miejscowe lub segmentowe przemieszczenie kręgów względem kolumny kręgosłupa, powodujące bóle w odcinkach szyjnym, piersiowym, lędźwiowo-krzyżowym); zmiany nowotworowe (wykrywane przeważnie w późniejszych badaniach).
Metody operacyjne mogą się wiązać z koniecznością usztywnienia danego odcinka kręgosłupa, czasem tylko z usunięciem jądra miażdżystego, odbarczeniem rdzenia kręgowego. U osób młodych, spełniających określone warunki, implantowane są sztuczne dyski (czas oczekiwania jest dość długi, trzeba też przejść specjalną kwalifikację do zabiegu).
Zabiegi operacyjne przeprowadza się również u osób ze skoliozą strukturalną, wynikającą z wad budowy kręgosłupa.
Operacje, mimo widocznych w badaniach obrazowych zmian zwyrodnieniowych czy dyskopatii, nie są konieczne, jeśli pacjent nie odczuwa przy tym żadnych dolegliwości. Taka osoba powinna przede wszystkim dbać o swój kręgosłup, aby nie doprowadzić do wystąpienia przykrych objawów. Wystarczy, że nauczy się pod kierunkiem rehabilitanta odpowiednich ćwiczeń i zasad funkcjonowania na co dzień. Trzeba pamiętać, że przy takich schorzeniach nie wolno się schylać na wyprostowanych nogach i podnosić ciężary. Można to natomiast zrobić po zgięciu kolan i przykucnięciu. Podobnie niewskazane jest stawanie na palcach i sięganie z tej pozycji po przedmiot znajdujący się na dużej wysokości. Lepiej zrobić to wchodząc na stołek lub schodki.
Wykonywanie ćwiczeń rehabilitacyjnych, gdy chory jest kręgosłup szyjny, powinno się odbywać pod opieką i kierunkiem fachowca. Nieumiejętny ruch może wywołać zaburzenia równowagi, nudności, nawet utratę przytomności.
Niektóre osoby próbują opanować bóle kręgosłupa lecząc się na własną rękę. Zażywają leki przeciwbólowe ogólnie dostępne, przyklejają na bolące miejsca plastry rozgrzewające, wywołujące przekrwienie i rozluźnienie mięśni, stosują rozgrzewające okłady, kąpiele. W przypadku dolegliwości mięśniowo-powięziowych takie zabiegi często pomagają. Gdy jednak bóle są spowodowane procesem chorobowym, nie przynoszą poprawy.
Od zaniedbania - do kalectwa
Zaniedbanie, lekceważenie dolegliwości, stosowanie tylko np. środków uśmierzających ból, może doprowadzić do sytuacji, że pomimo wdrożenia poprawnego leczenia pod kierunkiem lekarza nie będzie już można choremu pomóc. Ból przejdzie w fazę przewlekłą, a nawet wykonanie zabiegu operacyjnego nie da gwarancji na poprawę zdrowia. Konsekwencją zaniedbań mogą być m.in.: zaniki mięśniowe; zaburzenia ukrwienia skóry (wtórne do zaburzeń neurologicznych); uszkodzenia nerwów, które czasem prowadzą nawet do amputacji kończyny. Jeżeli ktoś w odpowiednim momencie nie zareaguje na takie dolegliwości, to może zostać kaleką do końca życia.
Jak w każdej dziedzinie medycyny, tak i w przypadku chorób kręgosłupa najważniejsza jest profilaktyka. Osoba siedząca pół dnia za biurkiem powinna mieć przerwy w pracy, wykonywać odpowiednie ćwiczenia. Bardzo ważne są takie elementy profilaktyki jak: właściwa postawa przy komputerze czy biurku; dobór specjalnych krzeseł zapobiegających skrzywieniom kręgosłupa podczas przymusowej pozycji; ruch po pracy, spacery, bieganie, pływanie; dbanie o utrzymanie odpowiedniej wagi; zdrowe żywienie.
Pacjent z chorym kręgosłupem powinien przynajmniej dwa razy do roku odbyć serię ćwiczeń rehabilitacyjnych, zabiegów fizykoterapeutycznych wzmacniających mięśnie.
Jeżeli ból się pojawia, nie należy czekać aż się nasili, tylko od razu trzeba starać się coś z nim robić. Powinniśmy dbać o kręgosłup jak o największy skarb, ponieważ ochrania on najważniejsze struktury - rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe, odpowiadające za sprawność całego organizmu.
Wysłuchała:
DANUTA ORLEWSKA
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
